Bijen en biodiversiteit

Vandaag, op Wereldbijendag, staan we stil bij de rol van bijen in de natuur en het grote effect dat zij hebben op de biodiversiteit. Zondag 22 mei vieren we bovendien Wereldbiodiversiteitsdag, een mooi moment om bij deze onderwerpen stil te staan. Behoud en herstel van biodiversiteit zijn namelijk essentieel voor de leefbaarheid op aarde. In dit artikel leggen we uit waarom.

Headerfoto: Zandhommel (Ernstig Bedreigd op de Nederlandse Rode Lijst) (c) Eveline van der Jagt, CC BY-SA 4.0 https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0, via Wikimedia Commons

Wat is biodiversiteit en waarom is het zo belangrijk?

Eerst is het belangrijk om te weten wat biodiversiteit precies is en waarom het zo belangrijk is. Het begrip biodiversiteit omvat alle soorten planten, dieren en micro-organismen, maar ook de enorme genetische variatie binnen die soorten en de variatie aan ecosystemen waar ze deel van uitmaken, van moerassen tot woestijnen. De biodiversiteit in een bepaald gebied is dan ook een indicator hoe gezond dat gebied is. Sleutelsoorten spelen een cruciale rol in het behoud van de biodiversiteit.

Alle organismen op aarde zijn direct of indirect aan elkaar verbonden door ecosystemen en voor hun voortbestaan afhankelijk van elkaar. Mensen vormen daarop geen uitzondering. Ook wij zijn afhankelijk van de natuur én maken daar deel van uit. Een biodiversiteitscrisis brengt dus ook onze gezondheid en ons bestaan in gevaar.

Heel veel mensen zijn voor hun levensonderhoud rechtstreeks afhankelijk van de natuur. Die zorgt voor schoon drinkwater, voor voedsel en voor een bron van inkomsten. Sterke ecosystemen beschermen ook in belangrijke mate tegen de gevolgen van klimaatverandering.

Wat is de rol van de bestuivers?

Voorbeelden van verschillende soorten bestuivers zijn vlinders, zweefvliegen en bijen. Deze bestuivers zijn ontzettend belangrijk voor de biodiversiteit – ook in Nederland. Wilde bijen en hommels in het bijzonder spelen een belangrijke rol in de landbouw en onze voedselvoorziening. De bestuiving van wilde plantensoorten en gewassen vindt plaats doordat bijen onder hun pootjes pollen meebrengen. Zo gaan deze pollen van het mannelijke deel naar het vrouwelijke deel van de bloem. Wilde bijen en hommels spelen een cruciale rol in de voedselvoorziening van andere dieren en de bestuiving van planten. Als deze wilde bijen en hommels dus zouden uitsterven, zal dit catastrofaal zijn voor verschillende ecosystemen.

Hoe belangrijk zijn bijen en andere bestuivers voor de landbouw?

Wereldwijd worden 87 van de 115 belangrijkste landbouwgewassen door dieren (grotendeels insecten) bestoven. Dit is ongeveer 76%. Denk hierbij bijvoorbeeld aan allerlei soorten fruit zoals kersen, appels, aardbeien en bessen, maar ook voor groenten als tomaat, courgette, tuinbonen en oliegewassen. Lees hier meer over hoe belangrijk bestuivers zijn.

Hoe gaat het met de insectenpopulatie?

Het gaat niet heel goed met de wilde bijen en met andere insecten. In een onderzoek uitgevoerd door de Radboud Universiteit bleek dat driekwart van totale biomassa verdwenen is in beschermde natuurgebieden. Het is waarschijnlijk dat de gevonden resultaten representatief zijn voor grote delen van Europa en andere delen van de wereld. Lees hier meer resultaten uit het onderzoek.

Hoe gaat het met de biodiversiteit in de wereld en in Nederland? 

De biodiversiteit in de wereld neemt elke dag af. De Intergouvernementeel Platform voor Biodiversiteit en Ecosysteemdiensten (IPBES) waarschuwt voor het uitsterven van 1 miljoen plant- en diersoorten. Zo is de populatieomvang van gewervelde soorten zoals zoogdieren, reptielen, vogels en vissen tussen 1970 en 2010 met ongeveer de helft gedaald. Een kwart van de zoogdieren, 40 procent van de amfibieën en 30 procent van de haaien en roggen worden momenteel met uitsterven bedreigd. Lees daar hier meer over

Nergens in Europa gaat het zo slecht met de biodiversiteit als in Nederland. Er is nog maar 15 procent van de inheemse planten- en diersoorten over in vergelijking met 1900. Een verlies van 85 procent dus! Nederland wordt zich steeds bewuster van dit probleem.

Meer weten over hoe het met verschillende soorten gaat? De IUCN Rode Lijst geeft daar inzicht in.