Wordt de opmars van de elektrische auto de ondergang van tropisch bos?

vorige
volgende

Dit is het laatste nieuws

Donderdag 31 maart 2022

Elektrisch rijden is stukken beter voor het milieu dan rijden met een benzine- of dieselauto. Maar er is een keerzijde: door de toenemende vraag naar elektrische auto’s neemt ook de vraag naar nikkel toe. Dit artikel laat zien hoe de opmars van schone technologie de ondergang van unieke natuur kan betekenen, bijvoorbeeld op het Indonesische eiland Sulawesi. En wat er nodig is om dat te voorkomen.

Headerfoto: (c) IUCN NL

Een elektrische auto stoot in zijn gehele levensduur 40% minder CO2 uit dan een brandstofauto. De elektrische auto is dan ook bezig aan een flinke opmars: ondanks de Coronapandemie groeide het aantal geregistreerde elektrische auto’s in 2020 met 41%.
Maar wat veel mensen niet weten, is dat de productie van accu’s voor deze auto’s een steeds grotere druk legt op tropische bossen. Hetzelfde geldt voor zonnepanelen, windturbines en andere technologie die nodig is voor de groene energietransitie. Er zijn namelijk mineralen voor nodig, zoals nikkel, lithium, koper en kobalt.

30 kilo nikkel per auto

Elektrische auto’s werken op batterijen. Nikkel is een essentieel bestanddeel van de meeste technologieën voor oplaadbare batterijen. Hoewel er verschillende soorten accu’s zijn en gewerkt wordt aan nieuwe samenstellingen, bevatten de meeste accu’s flinke hoeveelheden nikkel: voor één elektrische auto ongeveer 30 kilo.  

Forse toename verwacht

Eind 2020 reden er wereldwijd 10 miljoen elektrische auto’s rond, goed voor zo’n 300 miljoen kilo nikkel. Naar verwachting neemt de productie en verkoop van elektrische voertuigen de komende jaren flink toe. De Europese Unie sprak al de ambitie uit om tegen 2030 het aandeel elektrische personenauto’s op haar wegen naar 30% op te schalen. Dat zijn zo’n 30 miljoen elektrische auto’s per jaar, oftewel: 900 miljoen kilo nikkel per jaar.

Uiteraard wordt nikkel niet alleen voor accu’s gebruikt. Het is ook een veelgebruikt bestanddeel van roestvrij staal en kent verschillende andere toepassingen.

  • Waarvoor wordt nikkel gebruikt?

    Nikkel is een belangrijk ingrediënt in de batterijen van oplaadbare elektronische apparaten, zoals mobiele telefoons, laptops en elektrische voertuigen.

    Nikkel is zeer goed bestand tegen corrosie. Daarom is het vaak een bestanddeel van roestvrij staal. Roestvrij staal vind je in vrijwel elke keuken. Maar het wordt ook veel gebruikt in de industrie, waar met corrosieve stoffen, zoals salpeterzuur, gewerkt wordt.

    Daarnaast is nikkel een bestanddeel van superlegeringen: legeringen die bestand zijn tegen extreem hoge temperaturen, denk bijvoorbeeld aan straalmotoren.

    Nikkel wordt ook gebruikt bij galvaniseren en als een chemische katalysator.

     

Groot deel onmogelijk te bereiken

Nikkel beslaat 1,8% van de aardmassa. Dat is een enorme hoeveelheid. Maar niet alle nikkel is toegankelijk: het grootste deel bevindt zich in de kern van de aarde en is onmogelijk te bereiken.

In de aardkorst maakt nikkel minder dan 0,01% van de massa uit. Natuurlijk is het niet gelijkmatig verdeeld: het komt voor in bepaalde geologische formaties, namelijk in ultramafische stollingsgesteenten. [1]Uitleg over ultrafamisch gesteente is hier te vinden. Deze bevatten hoge concentraties nikkel en zijn daarom het typische doelwit van nikkelmijnen. De nikkelvoorraden in deze harde rotsformaties zijn al grotendeels uitgeput en het is onwaarschijnlijk dat er substantiële nieuwe nikkelvoorraden worden ontdekt.

Maar is er nóg een manier waarop nikkel in ultramafische gesteenten kan worden geconcentreerd: in zogenaamde verweringsbodems. Dat begint met de verwering van deze gesteenten gedurende miljoenen jaren en het vereist een specifieke combinatie van de juiste topografie en hydrologie. Door seizoensgebonden en overvloedige regenval, gecombineerd met warme temperaturen kan nikkel enigszins geconcentreerd worden gevonden op bergkammen en heuvelruggen.

Deze noodzakelijke combinatie van geologie en klimaat is niet gebruikelijk, maar komt voor op bepaalde plaatsen in Indonesië, de Filippijnen, het eiland Nieuw-Caledonië en delen van Australië.

Belangrijke biodiversiteit

Net die plaatsen herbergen een enorme biodiversiteit. In Indonesië, bijvoorbeeld, bevinden veel van deze gebieden zich op het eiland Sulawesi, met inbegrip van het schiereiland Tompotika. Het is een gebied met een grote rijkdom aan endemische en bedreigde soorten, zoals bijvoorbeeld de maleovogel. Na jarenlange inspanning van de Alliance for Tompotika Conservation (AlTo) is de populatie in dit gebied de afgelopen vijftien jaar verviervoudigd.

Maar sinds kort staat Tompotika op de radar voor ten minste acht nieuwe commerciële nikkelmijnen, bijvoorbeeld voor de elektrische auto’s van Tesla [2]Channel News Asia over de link tussen nikkelproductie in Indonesië en Tesla: https://www.channelnewsasia.com/climatechange/tesla-indonesia-electric-vehicles-nickel-mining-environment-1883076 .

Vernietiging van tropische bossen

Het winnen van nikkel leidt in veel gevallen tot de vernietiging van tropische bossen, vervuiling van lucht en water, schade aan koraalriffen en het mariene milieu, uitroeiing van wildpopulaties (waaronder bedreigde en met uitsterven bedreigde soorten) en ecologische en sociale schade voor de lokale gemeenschappen.

Vrees voor voortbestaan maleo

In het geval van het schiereiland Tompotika spelen die risico’s ook. Mijnbouw zou er ten koste gaan van de tropische bossen en kustecosysteemen, zoals koraalriffen. AlTo en IUCN NL vrezen daardoor voor het voortbestaan van de maleo en vele andere soorten, die van nature nergens anders voorkomen dan op Sulawesi.

‘Dat komt door de manier waarop nikkel uit dit soort afzettingen gewonnen wordt,’vertelt Marcy Summers, bioloog en oprichter van AlTo. ‘Door alle bomen in het gebied te kappen en de bovenste bodemlagen en alles wat erop leeft weg te schrapen. Dit type mijnbouw heet dagbouw (Engels: strip mining) en het heeft desastreuze gevolgen voor de plant- en diersoorten die in het gebied leven.’

Maleo (Macrocephalon maleo) Megapode, bird endemic to Sulawesi, Indonesia, Communal nesting colony. ENDANGERED © Kevin Schafer
  • Waarom is nikkelwinning zo schadelijk voor de biodiversiteit?

    Dat komt door de manier waarop nikkel gewonnen wordt uit verweringsbodems.

    Nikkelafzettingen in verweringsbodems kunnen weliswaar uitgestrekt zijn in oppervlakte, maar de concentratie nikkel is er laag: 1 à 2%. De concentratiezone ligt meestal 10 tot 20 meter onder het oppervlak en de concentratie nikkel is het hoogst net boven het vaste gesteente. De enige manier om dit soort afzettingen te ontginnen is het hele gebied plat te walsen en de bovenste bodemlagen en alles wat erop leeft weg te schrapen. Dat heet dagbouw (‘strip-mining’).

Extra schadelijk in de tropen

Dagbouw is overal schadelijk voor de natuur, maar in de tropen is het extra problematisch: in veel gevallen betekent het platwalsen van regenwoud. Zo ook voor de geplande nikkelmijnen op Sulawesi

  • Waarom is dagbouw in de tropen extra schadelijk?

    Dagbouw is overal schadelijk voor de natuur, maar in de tropen is het extra problematisch: in veel gevallen betekent het volledig kappen van regenwoud.

    Door de unieke samenstelling van de laterietgronden uit ultramafisch gesteente komen de meeste planten die er groeien nergens anders voor. Dagbouw vernietigt dus unieke en zeer diverse vegetatie over een groot gebied. Ook het leefgebied van veel diersoorten wordt daarmee weggevaagd.

    Bovendien is dit type nikkelwinning alleen mogelijk in gebieden met veel neerslag en op bergkammen en hellingen. Daardoor is het vrijwel onmogelijk om erosie te voorkomen en is landschapsherstel zeer moeilijk.

    Het wingebied op tropische eilanden is altijd dichtbij de oceaan. Sedimenten komen daardoor snel bij de kustlijn terecht, waar zij bezinken en koraalriffen verstikken.

    Ondanks de grote schade die het winnen van nikkel met zich meebrengt, zullen deze tropische nikkelmijnen naar verwachting het grootste deel van de groei van de toekomstige nikkelproductie voor hun rekening nemen.

    De vraag naar nikkel neemt immers fors toe en het is onwaarschijnlijk dat er substantiële nieuwe nikkelvoorraden in harde rotsformaties worden ontdekt.

     

Proefboringen en mijnbouwvergunningen

Op het schiereiland Tompotika op Sulawesi zijn al een aantal nikkelmijnen. Die bevinden zich op enige afstand bevinden van de natuurgebieden die AlTo beschermt. De organisatie zet zich sinds 2006 samen met lokale gemeenschappen in voor het behoud van natuurlijke ecosystemen en diersoorten, zoals de ernstig bedreigde maleo.

Maar de afgelopen jaren zijn er talrijke proefboringen gedaan en mijnbouwvergunningen afgegeven in gebieden die van primair belang zijn voor het behoud van bossen en biodiversiteit. Tot nu toe is mijnbouw in de meeste van deze gebieden afgewend, maar natuurorganisaties vrezen – zeker gezien de toenemende vraag naar nikkel – dat het er in de nabije toekomst toch van gaat komen.

Alles op alles om cruciale natuur te beschermen

Met steun van IUCN NL zet AlTo daarom alles op alles om de cruciale natuur op het schiereiland te beschermen en mijnbouw in dit belangrijke ecosysteem tegen te houden. Ook in andere gebieden zet IUCN NL zich samen met lokale partnerorganisaties in om mijnbouw in kwetsbare natuurgebieden te voorkomen, zoals bijvoorbeeld in de Filipijnse provincie Palawan.

Minder verbruiken, meer recyclen

Ook vanuit Nederland kunnen we ertoe bijdragen dat de vraag naar grondstoffen geen onnodige schade berokkent aan kritieke natuurgebieden. Allereerst door de vraag aan banden te leggen: door minder te verbruiken en meer te recyclen.

Om te grondstoffen die desondanks nodig zijn de transitie van fossiele naar groene energie –  bijvoorbeeld voor accu’s, zonnepanelen en windturbines – duurzaam te winnen, zijn drie dingen onontbeerlijk: transparantie, sterke lokale wetten en voorschriften, en vrijwillige en verplichte duurzaamheidsnormen voor bedrijven, zoals IRMA.

Energietransitie met oog voor mens en natuur

IUCN NL vraagt in Nederland aandacht voor de onbedoelde effecten van de groene energietransitie op natuur in landen als Indonesië en de Filipijnen en pleit voor bovengenoemde maatregelen, zodat de noodzakelijke transitie naar hernieuwbare energie plaatsvindt met respect voor mens en natuur.

Index

Index
↑1 Uitleg over ultrafamisch gesteente is hier te vinden.
↑2 Channel News Asia over de link tussen nikkelproductie in Indonesië en Tesla: https://www.channelnewsasia.com/climatechange/tesla-indonesia-electric-vehicles-nickel-mining-environment-1883076

Misschien ook interessant