Afrikaanse olifantensoorten nu bedreigd en ernstig bedreigd – IUCN Rode Lijst

Gland, Zwitserland, 25 maart 2021 (IUCN) – Na decennia van populatiekrimp door stroperij voor ivoor en verlies van leefgebied, krijgt de Afrikaanse bosolifant nu de status van Ernstig Bedreigd en de Afrikaanse savanneolifant de status Bedreigd op de IUCN Rode Lijst van Bedreigde Soorten™. Vóór de update van vandaag werden Afrikaanse olifanten behandeld als één soort, met de status Kwetsbaar. Dit is de eerste keer dat de twee soorten afzonderlijk van elkaar zijn beoordeeld voor de IUCN Rode Lijst op basis van nieuw genetisch bewijs.

Headerfoto: African Elephant – Zimbabwe © Vince O’Sullivan (Flickr)

De IUCN Rode Lijst bevat nu 134.425 soorten, waarvan er 37.480 met uitsterven worden bedreigd. ‘Afrikaanse olifanten spelen een sleutelrol in ecosystemen en economieën, en spreken overal ter wereld tot onze verbeelding. De nieuwe IUCN Rode Lijst-beoordelingen van beide Afrikaanse olifantensoorten onderstrepen de aanhoudende druk op deze iconische dieren,’ aldus dr. Bruno Oberle, directeur-generaal van de IUCN. ‘We moeten snel een einde maken aan de stroperij en zorgen voor voldoende geschikte leefomgeving voor zowel de bos- als de savanneolifanten. Verschillende Afrikaanse landen hebben in de afgelopen jaren het voortouw genomen en daarmee bewezen dat we het tij kunnen keren voor olifanten. We moeten samenwerken om hun voorbeeld te volgen.’

De laatste evaluaties wijzen op een grootschalige afname van het aantal Afrikaanse olifanten op het hele continent. Het aantal Afrikaanse bosolifanten is in een periode van 31 jaar met meer dan 86% gedaald. De populatie Afrikaanse savanneolifanten nam volgens de beoordelingen de afgelopen 50 jaar met minstens 60% af.

Beide soorten zijn sinds 2008 hard achteruitgegaan als gevolg van een sterke toename van stroperij. Hoewel de piek hiervan in 2011 was, bedreigt stroperij ook nu nog de olifantenpopulaties. Ook de voortdurende aantasting van hun leefgebied, voornamelijk voor landbouw en ander landgebruik, bedreigt de olifant. Het IUCN African Elephant Status Report (2016) geeft de meest actuele betrouwbare schatting van de populaties van de twee soorten, een totaal van ongeveer 415.000 olifanten.

Ondanks de overall dalende trend van beide Afrikaanse olifantensoorten, blijkt uit de beoordelingen ook de impact van succesvolle beschermingsmaatregelen. Lokale maatregelen om stroperij tegen te gaan in combinatie met wetgeving en ruimtelijke ordening die het samenleven van mens en dier bevordert, zijn de sleutel tot een succesvolle bescherming van olifanten. Als gevolg hiervan zijn populaties bosolifanten gestabiliseerd in goed beheerde natuurgebieden in Gabon en de Republiek Congo. De aantallen savanneolifanten zijn ook al tientallen jaren stabiel of groeien zelfs in bepaalde gebieden. Dit is vooral het geval in het Kavango-Zambezi Transfrontier Conservation Area, dat de grootste subpopulatie van deze soort op het Afrikaanse continent herbergt.

‘Hoewel de resultaten van de beoordeling de savanneolifant in de categorie Bedreigd plaatst, is het belangrijk om te benadrukken dat op siteniveau sommige subpopulaties het erg goed doen. Voor het vertalen van deze resultaten naar beleid is oog daarvoor en kennis van de lokale situatie dan ook van belang,’ zegt dr. Dave Balfour, assessor van de Afrikaanse olifanten en lid van de IUCN Species Survival Commission (SSC) African Elephant Specialist Group.

Het besluit om Afrikaanse bos- en savanneolifanten als aparte soort te behandelen is het resultaat van de consensus ​​onder experts na nieuw onderzoek naar de genetica van olifantenpopulaties. Bosolifanten komen voor in de tropische bossen van Centraal-Afrika en in verschillende gebieden in West-Afrika. Hun habitat overlapt zelden met die van de savanneolifant. Die heeft voorkeur voor open terrein en leeft in verschillende habitats in Sub-Sahara Afrika, waaronder graslanden en woestijnen. Van de bosolifant, die een beperkter natuurlijk verspreidingsgebied heeft, wordt verondersteld dat hij nog slechts in een kwart van zijn oorspronkelijke leefgebied te vinden is. De grootste overgebleven populaties zijn te vinden in Gabon en de Republiek Congo.

‘Voor deze assessments gebruikte een team van zes assessoren data vanaf de jaren zestig en een data-gestuurde modellering. Zo konden decennialange inspanningen van vele onderzoeksteams samengevoegd worden. De resultaten kwantificeren de dramatische achteruitgang van deze dieren, die ecologisch van groot belang zijn. De aanhoudende vraag naar ivoor en toenemende menselijke druk op de Afrikaanse natuur zijn reden tot grote zorg. Dat maakt het belangrijker dan ooit om deze dieren en hun leefgebied te beschermen en verstandig te beheren,’ aldus dr. Kathleen Gobush, hoofdassessor van de Afrikaanse olifanten en lid van de IUCN SSC African Elephant Specialist Group.