‘Gendergelijkheid essentieel voor aanpak klimaat- en biodiversiteitscrisis’
24 september, 2024
Dinsdag 04 februari 2020
Headerfoto door: Kouy Socheat, NTFP-EP Cambodia / IUCN NL
In de afgelopen decennia zijn de principes van gendergelijkheid en empowerment van vrouwen verwerkt in internationale doelstellingen. Van toezeggingen over mensenrechten, vrede en veiligheid, klimaatverandering, verwoestijning, biodiversiteit, veerkracht tot duurzame ontwikkeling—keer op keer worden deze principes neergezet als een overkoepelende prioriteit, die onmisbaar is voor het waarmaken van deze toezeggingen.
Initiatieven en beleid voor duurzaam ecosysteembeheer kunnen eveneens hun voordeel doen met deze principes en bijdragen aan vooruitgang in wereldwijde gendergelijkheid en de vervulling van mensenrechten.
Het is een algemene misvatting dat gendergelijkheid alleen betrekking heeft tot vrouwen. Gendergelijkheid heeft voordelen voor zowel vrouwen als mannen, evenals voor meisjes en jongens en volledige gemeenschappen. Gelijke waardering van de ervaringen, prioriteiten en de milieuoplossingen voor vrouwen en mannen uit diverse sociale groeperingen —en ervoor zorgen dat hun zienswijzen de bron zijn voor maatregelen—is essentieel voor het waarborgen van een duurzame en gerechtige wereld, het verbeteren van de geloofwaardigheid en de rechtvaardigheid van projecten en het ondersteunen van gendergelijkheidsdoelen voor het welzijn van maatschappijen en ecosystemen. Deze blog zet uiteen waarom dit zo belangrijk is.
Ecosystemen zijn sterk seksegebonden – mannen en vrouwen ontlenen verschillende waarden en voordelen aan ecosysteemdiensten en hulpbronnen, en bekleden verschillende rollen in het bereiken, gebruiken en beheren van deze bronnen.
De waarden en voordelen die mannen en vrouwen uit ecosystemen halen zijn even belangrijk: ze dragen allemaal bij aan verschillende onderdelen van bestaanszekerheid, zoals gezondheid, voedselzekerheid, inkomen en cultuur. Dit is bijvoorbeeld zo in sommige gemeenschappen die afhankelijk zijn van het bos, waar mannen prioriteit geven aan bosproducten voor commericeel gebruik, terwijl vrouwen juist prioriteit geven aan bosproducten die meerdere doelen dienen. Beide gebruiken zijn belangrijk, maar geen van beiden kan worden genegeerd bij duurzaam ecosysteembeheer.
Als vrouwen niet worden betrokken bij het beoordelen en beheren van grondstoffen, lopen ze risico dat ze hun bestaanszekerheid verliezen. Door de sociale, culturele en wettelijke drempels die zij tegenkomen, hebben vrouwen bovendien minder toegang tot alternatieve mogelijkheden voor bestaanszekerheid. Duurzame benaderingen van ecosysteembeheer die overwegingen van de verschillende geslachten in acht nemen, helpen om belangrijke kennis, vaardigheden en ervaringen van zowel mannen als vrouwen te beschermen en te verdedigen.
Naar geslacht opgesplitste kennis en ervaringen zijn belangrijk bij het aanpakken van grote wereldwijde uitdagingen, waaronder veranderingen in ecosysteemdiensten. Verminderde toegang tot of beschikbaarheid van ecosysteemdiensten – onder andere door veranderingen in neerslag, gevolgen van natuurrampen, verstedelijking, of onduurzaam landgebruik—zal verschillende effecten hebben op de bestaanszekerheid van mannen en vrouwen. Vrouwen en meisjes zijn, bijvoorbeeld, vaak verantwoordelijk voor het verzamelen van water en brandhout, en besteden elke dag veel tijd en energie aan het vervullen van huishoudelijke taken.
In Somalië besteden vrouwen steeds meer tijd aan deze taken. Door wijdverspreide en langdurige droogte moeten ze tot wel 48 kilometer lopen om water voor hun familie te halen, waardoor ze worden blootgesteld aan zware omstandigheden en seksueel geweld.
Maar vrouwen zijn meer dan alleen een kwetsbare groep—hun ervaringen en kennis zijn waardevol, en ze moeten worden gezien als actieve deelnemers aan het formuleren van innovatieve oplossingen. Duurzame benaderingen van ecosysteembeheer die niet zowel vrouwen als mannen betrekken, lopen het risico dat ze belangrijke kennis mislopen die de sleutel zou kunnen zijn tot efficiënte en duurzame oplossingen.
Een voorbeeld van de invloedrijke en belangrijke bijdragen van vrouwen komt uit Peru, waar vrouwelijke Andesboeren vooroplopen in het behouden van de biodiversiteit van gewassen. Dit is cruciaal voor klimaatadaptatie en het behoud van voedselzekerheid en culturele tradities. Gewassen zijn, onder andere, kwetsbaar voor veranderingen in landgebruik, migratie van platteland naar stad en monocropping. Hierdoor nemen belangrijke soorten steeds sneller in aantallen af. De vrouwelijke Andesboeren beschermen de agrobiodiversiteit door hun traditionele kennis en vaardigheden, door de zaden van inheemse gewassen te behouden. Deze zijn gewend aan verschillende klimaten en zorgen daardoor voor een betere oogst en gezonde, smaakvolle gewassen.
Als vrouwen en mannen de macht hebben om innovatieve werkwijzen te ontwikkelen en betrokken zijn bij duurzame oplossingen voor ecosysteembeheer, zullen er oplossingen komen die genderbarrières doorbreken. Deze aanpak heeft de potentie om nieuwe kansen en voordelen voor vrouwen, mannen en gehele gemeenschappen vrij te geven en tegelijkertijd te zorgen voor effectievere en duurzamere uitkomsten.
Dit is te zien in een casus uit Noord Ghana, waar degradatie van natuurlijke hulpbronnen bijdroeg aan significante afname van het aantal shea bomen. Dit had in het bijzonder impact op vrouwen die geld verdienen door deze shea noten te vewerken tot olie, omdat zij langer moesten reizen door barre omstandigheden om de noten te verzamelen. Om deze uitdaging aan te pakken stimuleerden IUCN NL en partner A Rocha Ghana een landschapsbenadering in samenwerking met de gemeenschappen. Het doel was om bewustzijn te creëren over het herstel van de shea bomen en om een bomenkwekerij op te zetten. Dit zorgde niet alleen voor een verbeterd bosbestand en een afname in de kwetsbaarheid van gemeenschappen, maar verbeterde ook de productieketen van shea olie en daarmee het inkomen en de bestaanszekerheid van de vrouwen.
Ondanks dat mannen en vrouwen even belangrijke, unieke kennis bezitten, worden vrouwen vaak niet betrokken bij de besluitvorming in milieu-sectoren, waaronder ecosysteembeheer. Maar ervaring en gegrond bewijs laten zien dat gelijke participatie en besluitvorming van vrouwen en mannen in het beheer van natuurlijke hulpbronnen op de lange termijn resulteert in efficiëntere en effectievere uitkomsten.
Bijvoorbeeld in Aceh, Indonesië, waar vrouwen de mangrove gebruiken voor hun bestaanszekerheid. Ze verzamelen bijvoorbeeld garnalen en oesters en gebruiken de bomen om houtskool te produceren. Dankzij een multi-stakeholder partnerschap tussen de lokale burgemeester, milieu- en vrouwen organiasties, en verschillende overheidsinstanties, zijn zowel mannen als vrouwen nu betrokken bij forumdiscussies en openbare raadpleging. Hierdoor hebben mannen en vrouwen een sterke rol bij de controle van en het pleiten voor duurzaam beheer van de mangrovebossen. Zij hebben nieuwe duurzame inkomstenbronnen ontwikkeld, waaronder het produceren van mangrovesyroop- en jam.
Deze blogserie is ontwikkeld door het IUCN Gender Team en IUCN NL als onderdeel van het programma Shared Resources, Joint Solutions(SRJS), een partnerschap tussen IUCN NL, WWF NL en het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Sinds 2017 ondersteunt het IUCN Gender Team SRJS partners om hun toezeggingen en doelen op het gebied van gender te behalen in hun werk om klimaatbestendigheid, watervoorziening en voedselzekerheid te beschermen. Bezoek de website van het IUCN Gender and Environment Resource Center voor meer informatie over gender mainstreaming.