Bouwen aan een betere toekomst voor zowel vissen als vissers op Sint Maarten

In het hart van het Caribisch gebied ligt het eiland Sint Maarten, dat in de weelderige heuvels en levendige koraalriffen een rijke diversiteit aan soorten herbergt. Hier zetten Sabrine Brismeur en haar organisatie, de Nature Foundation, zich in voor de bescherming van het zeeleven op het eiland – waaronder haaien, roggen en vissen – en werken ze tegelijkertijd aan een toekomst waarin het levensonderhoud van lokale vissers veilig, duurzaam en gewaardeerd is.

Headerfoto: gevlekte adelaarsrog © Nature Foundation

De Nature Foundation is opgericht in 1997 en is een NGO die zich focust op het beschermen van de natuur van Sint Maarten. In 2014 kreeg de Nature Foundation de bevoegdheid om de mariene en terrestrische ecosystemen van Sint Maarten te beheren, waaronder het Man of War Shoal Marine Park, het enige beschermde gebied van Sint Maarten waar haaien, zeeschildpadden, roggen, duizenden rifvissen, kreeften, schelpdieren en krabben leven. Het is ook een tussenstop voor veel migrerende zeezoogdieren, waaronder walvissen en dolfijnen.

In de zeeën van Sint Maarten komen zes soorten haaien en twee soorten roggen voor, waaronder twee soorten die op de Rode Lijst van de IUCN staan: de Caribische rifhaai en de gevlekte adelaarsrog. Haaien en roggen, ook wel elasmobranchii genoemd, spelen een cruciale rol in gezonde mariene ecosystemen als roofdieren die bovenaan de voedselketen staan. Ze reguleren de populatie van veel vissoorten, waaronder middelgrote roofdieren, wat de biodiversiteit van koraalriffen en zeegrasecosystemen ondersteunt. Hoewel deze soorten op Sint Maarten wettelijk beschermd zijn, wordt dit niet altijd nageleefd door de lokale vissers.

Tegelijkertijd hebben vissers op het eiland het moeilijk. Het aantal fulltime vissers is de afgelopen decennia drastisch gedaald en de visserij is zeer informeel in vergelijking met naburige eilanden, waar ook ambachtelijke visserij wordt bedreven. Lokale vissers worden, zoals in veel delen van de wereld, over het algemeen gemarginaliseerd en krijgen geen steun. Brismeur: ‘De visgronden rond Sint Maarten zijn niet erg goed en lijken niet in staat om te voldoen aan de vraag van de bevolkingsgroei die het land de afgelopen jaren heeft doorgemaakt. Het is een heel klein gebied, slechts een fractie van de naburige eilanden.’ Dit heeft op zijn beurt geleid tot frustratie bij vissers en een verlies van de visserijcultuur, aangezien er minder vis is en het steeds onmogelijker wordt om van de visserij te leven.

Een relatie opbouwen

Daarom streeft de organisatie ernaar dat dit project meer omvat dan alleen de bescherming van haaien en roggen: het is de basis voor een betere relatie, of een relatie in het algemeen, met vissers. Niet alleen voor haaien en roggen, maar ook voor andere door de IUCN geregistreerde soorten, zoals trekkervissen en andere commercieel waardevolle vissen. Op dit moment kampt Sint Maarten met een groot aantal problemen, zoals koraalverbleking en -ziekten, massatoerisme, vervuiling door afvalwater en kustvisserij, die allemaal van invloed zijn op de voedselketen en het herstelvermogen van het koraal. Daarom wil het project op een holistische manier werken aan een veerkrachtiger mariene ecosysteem.

Brismeur denkt dat er misvattingen bestaan over natuurbeschermers. ‘Ik denk dat er soms het idee bestaat dat we gewoon inherent van vissen houden en niet willen dat iemand ze lastigvalt, dat we allemaal veganisten zijn, dat we er alleen maar zijn om anderen problemen te bezorgen met nutteloze regels. Maar dat is helemaal niet waar. Ik denk dat velen van ons – ikzelf zeker – van een lekkere vis houden en dat we de visserij als duurzaam bestaan willen ondersteunen! Dus zeg ik tegen de vissers: ‘Jullie willen meer grote vissen, dat wil ik ook voor jullie en voor mezelf. Daar kunnen we zeker samen aan werken.’’

Het project

Momenteel voert de Nature Foundation interviews om ervoor te zorgen dat de doelstellingen van het project aansluiten bij de behoeften van de vissers. Brismeur: ‘In onze interviews hebben we hen onder andere gevraagd hoe het landschap is veranderd sinds ze zijn begonnen met vissen. Wat vinden ze van bestaande regelgeving? Wat is hun relatie met haaien en roggen? Vangen ze er veel, hebben ze er contact mee? Wat vinden ze dat andere vissers moeten weten dat zij al weten? Over welke zaken zouden ze meer willen leren of zijn ze nieuwsgierig naar meer informatie?’

Om duurzamer gedrag te stimuleren en dit economisch haalbaar te maken voor vissers, zal het project vissers compenseren voor dergelijk gedrag. Het project biedt financiële vergoeding voor de aankoop van bepaalde goedgekeurde materialen voor vissen in ruil voor deelname aan de workshops. De organisatoren spelen ook met het idee om de vissers bonussen aan te bieden voor hun inspanningen om hun visserij duurzamer te maken. Vissers kunnen ook oud materiaal inleveren om te worden vervangen door nieuwer vistuig met een lagere impact, of daarvoor een financiële vergoeding ontvangen.

In 2017 heeft orkaan Irma de (toen al informele) vismarkt zwaar beschadigd. Tegelijkertijd is de markt inmiddels populairder geworden bij toeristen, omdat steeds meer mensen op zoek zijn naar authentieke culturele ervaringen. ’Het doel is om borden rond de markt te plaatsen om de zichtbaarheid van de markt te vergroten en zo het publiek en het toenemende aantal toeristen te informeren over welke vissoorten op de markt worden verkocht, hun wetenschappelijke naam en hun status op de Rode Lijst van de IUCN. Ook wordt hen geïnformeerd over welke vissoorten niet op de markt mogen worden verkocht omdat ze beschermd zijn (haaien, roggen, zeeschildpadden, enz.).’

De toekomst van de visserij op Sint Maarten

Voor de Nature Foundation is dit project het begin van wat zij hopen dat een betere samenwerking tussen hen en de lokale vissers zal worden. ‘We willen een relatie met de vissers waarin zij zich gewaardeerd voelen en zich op hun gemak voelen om ons te vertellen hoe het met hen gaat, welke trends zij opmerken, en dat zij geïnteresseerd zijn in de analyse van de gegevens en willen zien wat er met de visserij gebeurt, zodat we samen proactief beslissingen kunnen nemen’, zegt Brismeur. ‘Want als het van hen komt, is dat de meest effectieve en snelste manier om goede, positieve veranderingen tot stand te brengen.’

De Nature Foundation hoopt ook dat de visserij op Sint Maarten wordt geformaliseerd, zodat uiteindelijk alle vissers geregistreerd zijn en toegang hebben tot ondersteunende infrastructuur en diensten. Daarnaast streven ze naar een vergunningensysteem voor vissers, waarbij alle vissers hun vangsten via dezelfde vismarkt verwerken, zodat deze kan worden gecontroleerd, en naar zogenaamde ‘gentlemen’s agreements’ tussen vissers voor duurzaam gebruik van vistuig, gezamenlijk beheerde ‘closed seasons’ of overeengekomen gebiedsbeperkingen voor bepaalde soorten.

BESTLIFE2030

Dit project maakt deel uit van het BESTLIFE2030-programma. Het wordt gefinancierd door het EU LIFE-programma, een Europees subsidieprogramma voor milieu- en klimaatactie. BESTLIFE 2030 verstrekt financiering voor projecten die zich bezighouden met natuurbehoud en -herstel in overzeese landen en gebieden van de Europese Unie om het wereldwijde verlies aan biodiversiteit een halt toe te roepen en om te keren.

IUCN NL is het contactpunt voor Aruba, Bonaire, Curaçao, Saba, Sint Eustatius en Sint Maarten. Deze eilanden hebben een grote biodiversiteit, maar behoren tot de plaatsen die het meest kwetsbaar zijn voor klimaatverandering en druk op de natuur.