Onderzoek toont aan: nikkelmijnbouw op Sulawesi overlapt met mondiaal belangrijke biodiversiteitsgebieden

De nikkelmijnbouw gelinkt aan het Morowali Industriepark op Sulawesi heeft substantiële schade toegebracht aan de natuur. Dat blijkt uit onderzoek vanuit het IMVO-Convenant voor de Hernieuwbare Energiesector, geïnitieerd door IUCN NL. Er zijn mijnbouwconcessies verleend in mondiaal belangrijke biodiversiteitsgebieden op het Indonesische eiland.

Headerfoto: Nikkelmijn in Morowali, Midden-Sulawesi, Indonesië. © Garry Lotulung

De wereldwijde vraag naar de mineralen en metalen voor de energietransitie is groeiende en zal volgens de Wereldbank alleen maar toenemen. De vraag naar bijvoorbeeld nikkel, kobalt, lithium en mangaan zal met meer dan 500% stijgen tegen 2050. Deze enorme vraag leidt tot een groei van mijnbouwactiviteiten op ongekende schaal.

Het is van essentieel belang om de opwarming van de aarde te beperken en zo snel mogelijk een transitie te maken van fossiele naar hernieuwbare grondstoffen. In dit proces moeten we ervoor waken dat de schade voor natuur en mens tot een minimum beperkt blijft.

Mijnbouw in cruciale biodiversiteitsgebieden

Vanuit het IMVO-Convenant voor de Hernieuwbare Energiesector gaf IUCN NL opdracht voor een onderzoek naar de milieu-impact van de nikkelmijnbouw gelinkt aan het Morowali industriepark op Sulawesi, Indonesië.  Nikkel is een belangrijke grondstof voor de energietransitie. Het wordt gebruikt voor de productie van roestvrijstaal en voor de overstap naar elektrische voertuigen. Omdat dit industriepark één van de grootste nikkelmijnbouwlocaties ter wereld is, is het gekozen als locatie voor het onderzoek.

Uit het onderzoek is gebleken dat de milieu-impact grootschalig is en daarnaast plaatsvindt in mondiaal belangrijke biodiversiteitsgebieden, zogenaamde ‘Key Biodiversity Areas’ (KBAs). Dit zijn locaties van wereldwijd belang voor de algehele gezondheid van de planeet en het voortbestaan van de biodiversiteit.

De kaarten hieronder tonen de overlap tussen mijnbouwconcessies in het Morowali industriepark en de daar aanwezige KBAs.

Grootschalige ontbossing

Uit het onderzoek is gebleken dat er in het Morowali industriepark een overlap is van 58.000 hectare in de vorm van 22 verschillende nikkelmijnbouwconcessies met KBAs. Dit vormt een significant risico voor deze zeer belangrijke gebieden.

Verder is gebleken dat gemeten in 2023:

• Ruim driekwart (77%) van het gebied met nikkelconcessies in Morowali overlapt met primair tropisch bos.
• De mijnbouw-gerelateerde ontbossing binnen de concessies ~8.200 ha bedroeg; buiten de concessiegebieden werd nog eens ~4.100 ha aan bos gekapt voor mijnbouw en de aanleg van gerelateerde infrastructuur. Ontbossing draagt bij aan het verlies van habitat voor de bedreigde en inheemse flora en fauna van Sulawesi, zoals de anoa (kleinste rundersoort ter wereld), het hertenzwijn en de maleovogel.
• Herbebossing na de mijnbouw heeft slechts plaatsgevonden in 5% van het totale ontboste gebied. Zogenaamde herstellocaties zijn niet gelijkwaardig aan het oorspronkelijke bos- en leefgebied, noch aan de functies die het bood.
• Slechte mijnbouwpraktijken leiden tot wijdverspreide bodemafspoeling, een van de ernstigste en meest vermijdbare impact van de industrie op het landschap. Bodemafspoeling verstoort de ecosystemen aan de kust in ernstige mate, met inbegrip van koraalriffen, zeegrassen en mangroven. Instabiele bodems vormen grote veiligheidsrisico’s voor lokale gemeenschappen. Ook leidt bodemafspoeling tot gezondheidsrisico’s bij de lokale bevolking vanwege de zware metalen die in de afgespoelde aarde zitten. Minder schadelijke mijnbouwpraktijken zijn mogelijk maar worden vaak niet toegepast.
• Naast de impact op het landschap van Morowali draagt het verwerken van nikkel bij aan de opwarming van de aarde, voornamelijk door het grootschalig gebruik van steenkool/kolen en ongebluste kalk, waar op hun beurt ook weer mijnbouw en ontbossing op andere locaties voor plaatsvindt.

Bodemafspoeling als gevolg van mijnbouw is zichtbaar op de satellietbeelden van Morowali. Links: december 2015 en rechts: december 2020.

Ernstige risico’s voor lokale gemeenschappen

In het onderzoek zijn de volgende effecten op lokale gemeenschappen geconstateerd:

• Mijnbouw kan tastbare economische voordelen opleveren voor lokale gemeenschappen, maar brengt vaak ernstige risico’s met zich mee voor de gezondheid en de traditionele bestaansmiddelen.
• Ten minste een kwart van het gebied van de mijnbouwconcessie overlapt met (de facto of potentieel) gemeenschapsgrond, wat voor onzekerheid en spanningen zorgt tussen mijnbouwbedrijven en lokale gemeenschappen.
• De duurzaamheid van de lokale en regionale kustvisserij loopt gevaar door de degradatie van mangroven, koraalriffen en zeegrassen.
• Door mijnbouw veroorzaakte aardverschuivingen, plotselinge overstromingen en watervervuiling vormen grote, mogelijk dodelijke risico’s voor dorpelingen en arbeiders. Deze risico’s zijn vermijdbaar.

Aanbevelingen om schade van mijnbouw in te perken

Aan de bedrijven die onderdeel zijn van het IMVO-convenant worden de volgende aanbevelingen gedaan om de schade van mijnbouw in te perken:

• Verantwoordelijkheid: Stel verwachtingen op voor toeleveranciers van mineralen waarbij mijnactiviteit wordt verboden in gebieden met een hoge ecologische waardes, zogenaamde No-Go-Zones (zie de VN-principes (2024). Neem deze verwachtingen op in het inkoopbeleid.
• Transparantie: Zorg dat leveranciers op verschillende niveaus (een zogenaamde tier, waarbij bijvoorbeeld de directe leverancier tier 1 is) in de waardeketen elkaar kunnen identificeren (Tier 1 tot 3). Doorbreek de mythe van vertrouwelijkheid door de namen van de leveranciers bekend te maken.
• Verantwoordingsplicht: word lid van de Initiative for Responsible Mining Assurance (IRMA) of steun IRMA om te helpen verantwoorde mijnbouwpraktijken in Indonesië op grotere schaal toe te passen.
• Betrekken, mogelijk maken en samenwerken: Zet een werkgroep of sectorinitiatief op om bovenstaande stappen samen uit te voeren. Financier de mogelijkheid om de dialoog met belanghebbenden in/rond Morowali aan te gaan. Bijvoorbeeld door inzicht te krijgen in ontevredenheid, participatief de belangen in kaart te brengen en inspanningen voor natuurbehoud te stimuleren.

Eerlijke energietransitie

IUCN NL werkt aan een eerlijke energietransitie, waarbij de negatieve impact op mens en natuur zo klein mogelijk is. Dit doen we binnen onze projecten Forests for a Just Future en Bottom Line!.

• Lees meer over een eerlijke energietransitie