Ontmoet de natuurbeschermer: Grizelda Mayo Anda beschermt de inwoners van het Filipijnse Palawan

Door de energietransitie groeit de wereldwijde vraag naar mineralen zoals kopererts, bauxiet (aluminium), kobalt, nikkel, lithium en mangaan. Op de Filippijnen breidt nikkelmijnbouw zich snel uit, maar dit gaat ten koste gaat van bossen, biodiversiteit en nabijgelegen gemeenschappen. Milieuadvocaat Grizelda “Gerthie” Mayo Anda heeft haar leven gewijd aan het versterken van de stemmen van de mensen die het hardst worden getroffen door milieuschade. Met haar ngo Environmental Legal Assistance Center (ELAC) is ze al meer dan 35 jaar actief op het eiland Palawan in de Filipijnen. In deze periode heeft ze zich ingezet om de bevolking van Palawan te beschermen tegen de verwoestende milieueffecten veroorzaakt door de mijnbouwindustrie.

Headerfoto: Grizelda Mayo-Anda in San Manuel, 2017 © ELAC

Motivatie om milieuadvocaat te worden

Toen Gerthie nog een kind was, verloor ze haar vader die als advocaat en aanklager werkte in Puerto Princesa en de provincie Palawan. Haar vader werd publiekelijk vermoord door een verdachte tegen wie hij een aanklacht indiende. Dit pijnlijke verlies had grote gevolgen voor de hele familie; Gerthie’s vader had een enorme invloed op haar leven. ‘Hij was aanklager en moedigde me aan om advocaat te worden omdat je de armen moet dienen, zei hij. Dat was zijn advies: wees aardig, wees behulpzaam en dien het grotere geheel,’ vertelt ze.

Aan het begin van haar carrière was er slechts een handvol ngo-vertegenwoordigers die konden pleiten voor het recht van gemeenschappen om hun natuurlijke hulpbronnen te waarborgen. Gerthie geloofde dat toegang tot een schoon, gezond en duurzaam milieu als een mensenrecht moest worden beschouwd. In 1990 richtte ze ELAC op, een ngo die zich inzet om gemeenschappen te helpen hun grondwettelijke recht op een gezond milieu te handhaven. Na 35 jaar is deze strijd haar statement en persoonlijke overtuiging geworden.

‘We zijn niet met veel, waarschijnlijk met nog geen 100 advocaten die in de Filipijnen werken aan milieurechten en publieke belangenbehartiging. We hebben te maken met een groeiende wereldwijde crisis van klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en milieuvervuiling. Daarnaast nemen problemen van de overheid toe. Ik geloof dat dit op de een of andere manier mijn levenspad heeft bezegeld. Dit is het pad, de richting voor mij,’ deelt Gerthie.

Mijnbouw in de Filippijnen

De Filippijnen herbergt veel endemische soorten en 5% van ’s werelds plantensoorten, het vijfde land ter wereld. Het eiland Palawan alleen al heeft 26 key biodiversity areas en is de thuisbasis van ernstig bedreigde diersoorten, zoals het Palawan-schubdier (Manis culionensis). Tegelijkertijd heeft het eiland grote hoeveelheden nikkel en is daarmee interessant voor mijnbouwbedrijven. Mijnbouw vormt een ernstige bedreiging voor Palawans rijke biodiversiteit, en herbebossing is met de huidige nikkelmijnbouwmethode erg ingewikkeld. ‘Het gaat niet alleen om het kappen van bomen, je verwijdert ook de fauna,’ legt Gerthie uit.

Via ELAC hielp ze in 2011 bij de lancering van de NO2MININGINPALAWAN-campagne van de Safe Palawan Movement, een protest tegen mijnbouwactiviteiten op het eiland. De campagne was een groot succes: de coalitie verzamelde tien miljoen handtekeningen in 2015. De campagne stimuleerde de nationale overheid om hervormingen in de mijnbouwsector door te voeren. Onder het bewind van president Benigno S. Aquino III een moratorium ingesteld op de verwerking van nieuwe mijnbouwaanvragen. Dit uitvoerend besluit leidde tot een grote daling van het aantal mijnbouwaanvragen en minerale overeenkomsten in Palawan: van 429 naar slechts 11. Maar de transitie van fossiele brandstoffen naar andere energiebronnen, waarbij nikkel essentieel is voor batterijen van elektrische voertuigen en andere groene technologieën, bracht een nieuwe uitdaging met zich mee. De vraag naar nikkel nam toe en het moratorium werd in 2021 opgeheven.

Gevolgen van mijnbouw voor bevolking van Palawan

De nikkelmijnen in Palawan hebben verwoestende gevolgen voor zowel de bevolking als het bos, zo ook voor oorspronkelijke bewoners van Zuid-Palawan. In Brooke’s Point is het levensonderhoud van de oorspronkelijke gemeenschappen nauw verbonden met het bos, omdat zij waardevolle niet-hout bosproducten (Non-Timber Forest Products – NTFP’s) verzamelen, zoals hars van de Almaciga-boom. Maar nadat een mijnbouwbedrijf zich op hun land had gevestigd, werd hun de toegang tot het gebied van hun voorouders, en daarmee de voor hun voortbestaan essentiële hulpbronnen, ontzegd.

Andere mensen in Palawan, zoals boeren en vissers, raakten ontheemd of verloren hun baan. Door de COVID-19-pandemie nam de armoede toe en gezien het gebrek aan steun van de overheid voor levensonderhoud, gingen mensen sneller in op aanbiedingen van de mijnbouwindustrie en andere extractieve projecten. Spanningen namen hierdoor toe en er ontstond verdeeldheid binnen gemeenschappen. Ook lokale leiders voelden zich aangetrokken tot de banen en ontwikkelingsvoorstellen van de mijnbouwindustrie. Dit was vooral moeilijk voor Gerthie. ‘Ik en collega’s van andere ngo’s huilden omdat de gemeenschappen die we hielpen verdeeld waren over de mijnbouwkwestie. Het was erg pijnlijk om te zien hoe deze mensen, die we jarenlang hadden geholpen, plotseling extractieve projecten toestonden in hun biodiversiteitsrijke gebieden. Het was heel erg pijnlijk omdat we er zoveel liefde en tijd in hebben gestoken.’

Het proces van juridische empowerment gaat niet alleen over het vergroten van de kennis over de wet en de rechtsmiddelen. Het gaat ook over opbouwen van leiderschap, inspireren en de juiste en noodzakelijke waarden ontwikkelen.

– Grizelda Mayo Anda, ELAC

Een rechtvaardige energietransitie

Gerthie zegt dat het streven naar energietransitie een legitieme kwestie is. ‘Maar het woord ‘RECHTVAARDIG’ is heel, heel belangrijk.’ De energietransitie van vandaag is bedrijfsgericht en investeringsgericht, en er wordt geen rekening gehouden met het belang van het bos en zijn aanpassingsvermogen. Bewoners van biodiverse gebieden weten vaak niet dat mijnbouwproducten, zoals elektrische voertuigen, hen geen voordeel opleveren, terwijl mijnbouwbedrijven hen vaak een ander verhaal presenteren.

Gerthie vertelt dat gemeenschappen zich volledig bewust moeten zijn van hun rechten wanneer ze worden geconfronteerd met de industrie. ‘De rechten van de mensen die door deze transitie worden getroffen en ontheemd, moeten worden erkend.’ Gerthie’s werk werd bekroond in de categorie Individuen van Gawad Bayani ng Kalikasan (GBK) 2024 voor haar pleidooi en initiatieven op het gebied van juridische empowerment die grootschalige ontwikkelingsprojecten verantwoordelijk houden voor hun milieu-impact.

Het risico van een milieu- en mensenrechtenverdediger

Werken als milieu- en mensenrechtenverdediger in de Filipijnen is niet zonder risico. In het Aziatische land vormt red-tagging een grote bedreiging voor mensen die bij milieuorganisaties werken. Door red-tagging worden mensen of organisaties door veiligheidstroepen, overheidsfunctionarissen en militairen bestempeld als rebellen of communistische sympathisanten, waardoor ze het doelwit worden van militaire arrestaties in ruil voor een beloning. ELAC ging met het leger in gesprek over mensenrechten en nam contact op metoverheidsinstanties om uit te leggen waarom ze tegen mijnbouw zijn, waarbij ze de nadruk legden op de schadelijke gevolgen voor het bos.

Deze gesprekken hadden een positief effect. Na verloop van tijd kregen overheidsinstanties een beter begrip van de situatie en is red-tagging niet meer zo problematisch als vijftien jaar geleden. Toch blijft het werken bij een milieuorganisatie gevaarlijk. Het Global Witness Report 2024 noemt de Filipijnen als een van de vijf landen waar de meeste mensen worden vermoord omdat ze opkomen voor hun land of de natuur. Gerthie vertelt ons dat veel van de slachtoffers van intimidatie en moord leden van lokale gemeenschappen en partner ngo’s zijn.

Hoop en veerkracht

Ondanks de vele uitdagingen gaat Gerthie vastberaden door. ‘Ik wil graag geloven dat het een van mijn taken is om ervoor te zorgen dat hoop blijft bestaan.’ In de loop der tijd heeft ze geleerd hoe ze het beste kan samen te werken met gemeenschappen ter plaatse. Dankzij haar veerkracht heeft ze met verschillende campagnes en initiatieven solidariteit opgebouwd onder de bevolking van Palawan. ‘Het proces van juridische empowerment gaat niet alleen over het vergroten van de kennis over de wet en de rechtsmiddelen. Het gaat ook over opbouwen van leiderschap, inspireren en de juiste en noodzakelijke waarden ontwikkelen,’ aldus Gerthie. Haar doorzettingsvermogen is bewonderingswaardig en samen met ELAC blijft ze strijden voor de bevolking en unieke natuur van Palawan.

Projecten

IUCN NL is solidair met maatschappelijke organisaties in hun belangrijke werk om te streven naar milieurechtvaardigheid in Palawan. Via Filipijnse maatschappelijke organisaties zoals ELAC ondersteunen we het werk van oorspronkelijke gemeenschappen om het land van hun voorouders te beschermen, biodiversiteit te behouden en duurzame bestaansmiddelen veilig te stellen.

Daarnaast verstrekken we via de programma’s Forests for a Just Future van de Green Livelihoods Alliance en Bottom Line! noodfondsen aan oorspronkelijke bewoners, lokale gemeenschappen en milieu- en mensenrechtenverdedigers in hun strijd tegen de uitbreiding van destructieve mijnbouwactiviteiten.