Na 15 jaar weer een nieuwe Rode Lijst…
07 februari, 2025
Donderdag 23 januari 2025
Headerfoto: oppervlaktemijnbouw in Palawan © IUCN NL
In de afgelopen decennia zijn de inwoners van het eiland Palawan geconfronteerd met de groeiende dreiging van mijnbouw voor waardevolle metalen en mineralen, met name nikkel. Als de op één na grootste nikkelproducent ter wereld speelt de Filippijnen een sleutelrol in de wereldwijde levering van dit belangrijke mineraal voor de overgang naar schone energie. Nikkel wordt onder meer verwerkt in batterijen voor elektrische voertuigen en andere groene technologieën. Met de verwachte stijging van de vraag naar mineralen zoals nikkel, neemt de druk toe.
Om hiervan te profiteren, heeft de Filipijnse regering maatregelen genomen om mijnbouwactiviteiten te bevorderen. Mijnbouw wordt gepromoot als een pad naar economische groei. Het moratorium op nieuwe mijnbouwoperaties, dat sinds 2017 van kracht was, is opgeheven en belastingstructuren zijn herzien om bedrijven aan te trekken en te ondersteunen. Hoewel nikkel een belangrijk element is voor de energietransitie, is het van cruciaal belang dat de winning ervan op een rechtvaardige en verantwoorde manier plaatsvindt.
‘Het gaat niet alleen om het verwijderen van bomen. Je verwijdert ook de fauna en de bodem die veel levensvormen ondersteunt, zoals bacteriën, schimmels en algen.’
- Grizelda Mayo Anda, ELAC
Palawan is rijk aan biodiversiteit. Ongeveer de helft van het oorspronkelijke tropische bos op het eiland heeft de tand des tijds doorstaan. Palawan herbergt daarmee bijna de helft van de oerbossen van het land, evenals 30 procent van de overgebleven mangroven en 40 procent van de koraalriffen.
De natuur van het eiland wordt internationaal erkend door meerdere Key Biodiversity Areas en een UNESCO Man and Biosphere-reservaat. ‘Palawan heeft heel veel endemische soorten; we zijn de rijkste regio van het land op dit gebied. Er zijn flora en fauna die alleen in Palawan voorkomen: de pangolin, de kaketoe, de bekerplant, de beerkat, de boomspinmuis. Noem maar op, wij hebben het waarschijnlijk,’ zegt Grizelda Mayo Anda van de Environmental Legal Assistance Center (ELAC).
Mayo Anda heeft haar leven gewijd aan het beschermen van biodiversiteit en milieumensenrechten in de Filipijnen. Ze legt uit: ‘Dit alles samen voedt eigenlijk het leven. Biodiversiteit stelt ons in staat te overleven. Het zorgt ervoor dat we water hebben om onze akkers te irrigeren, voedsel om onze gezinnen te voeden, en bosproducten om lokale gemeenschappen van inkomsten te voorzien.’
In Palawan wordt nikkel gewonnen via oppervlaktemijnbouw. Hierbij wordt het bos gekapt en worden de lagen bovengrond volledig verwijderd om toegang te krijgen tot de nikkelerts eronder. Dit heeft verwoestende gevolgen voor het landschap. ‘Het gaat niet alleen om het verwijderen van bomen; je verwijdert ook de fauna en de bodem die veel levensvormen ondersteunt, zoals bacteriën, schimmels en algen,’ benadrukt Mayo Anda.
De milieuadvocaat legt uit dat het met deze mijnbouwmethode extreem moeilijk is om de omgeving te herstellen nadat de winning is voltooid. Het is bijna onmogelijk om het oorspronkelijke ecosysteem en de biodiversiteit terug te krijgen. Hoewel rehabilitatie wettelijk verplicht is in de Filipijnen, wordt dit vaak slecht of niet uitgevoerd. Bovendien ontbreken vooraf vereiste milieueffectrapportages vaak in vergunningsaanvragen. ‘Er is echt een groot tekort aan het bepalen van de impact van mijnbouw op de biodiversiteit in deze prachtige provincie,’ zegt de activist en jurist.
Palawan heeft een rijke biodiversiteit © IUCN NL
Naast de desastreuze gevolgen voor de natuur, heeft mijnbouw ook een ernstige impact op het levensonderhoud van boeren, vissers en de oorspronkelijke bewoners van Palawan. Zo vervuilen giftige afvalstoffen en puin van mijnbouw rivieren en waterbronnen die essentieel zijn voor de irrigatie van rijstvelden. Brooke’s Point, ooit een bloeiende gemeente dankzij landbouw en visserij, heeft nu aanzienlijke landbouwgebieden verloren door de impact van nikkelwinning.
In Narra heeft het gemeentelijk landbouwkantoor meer dan 100 hectare rijstvelden geïdentificeerd die onproductief zijn geworden door de overstroming van nikkellateriet. Waarschijnlijk zijn de cijfers nog hoger omdat de effecten van een ander grootschalig mijnbouwproject nog niet zijn gedocumenteerd. Overheidsinstanties hebben niet gereageerd op petities van gemeenschappen die oproepen tot onderzoek en hulp bij het vinden van alternatieve inkomstenbronnen.
Ook traditionele kustvisgebieden worden verstoord. ELAC heeft gedocumenteerd dat kreeftenvisserij in Brooke’s Point de afgelopen twee jaar is stopgezet vanwege vervuiling. Mayo Anda vertelt het verhaal van een vrouw die vroeger kreeften ving voor haar inkomen. ‘Ze moest Brooke’s Point verlaten en werkt nu als beveiligingsmedewerker in een winkelcentrum hier, omdat het gebied waar ze kreeften ving, is vernietigd. Het is vervuild door de aanlegsteiger die het mijnbouwbedrijf heeft gebouwd,’ legt Mayo uit.
Aanlegsteigers worden gebruikt om het verschepen van nikkelerts te vergemakkelijken. ‘Ze hebben het gebied ingenomen en de koraalriffen en kreeftengebieden vervuild. Daarnaast ligt er vlakbij een zeereservaat, dat eigenlijk een beschermd hoort te zijn.’
Mijnbouwactiviteiten tasten het land van hun voorouders aan en verstoren hun traditionele levenswijzen, die nauw verweven zijn met het bos. Mijnbouwbedrijven verhinderen dat deze oorspronkelijke hun bossen betreden en bosproducten kunnen gebruiken, zoals de vele generaties voor hen, door beveiligingsmedewerkers in te zetten.
Deze gemeenschappen zijn afhankelijk van de grond voor hulpbronnen zoals honing, rotan en medicinale planten. De hars van de Almaciga-boom, die als vernis of verf kan worden gebruikt, wordt verkocht op markten en vormt daarmee een belangrijke bron van inkomsten. Naast materiële verliezen dreigen deze gemeenschappen ook hun diepe culturele en spirituele band met het land te verliezen – een essentieel onderdeel van hun identiteit.
‘Ik wil bij Europese gemeenschappen benadrukken dat deze zogenaamde groene energietransitie aanzienlijke gevolgen heeft voor de natuur en (inheemse) gemeenschappen en andere lokale gemeenschappen in andere landen. Het is essentieel dat een participatief, transparant en verantwoordelijk proces wordt gevolgd.’
- Grizelda Mayo Anda, ELAC
Daarnaast heeft mijnbouw geleid tot onenigheid binnen de gemeenschappen, met onopgeloste conflicten en minder sociale cohesie als gevolg. ‘De verdeeldheid is zo ernstig dat zelfs familie en vrienden met onopgeloste conflicten kampen, wat enorme stress veroorzaakt,’ zegt Mayo Anda. De milieu- en mensenrechtenactivist geeft het voorbeeld van een vrouw die zich verzette tegen de bouw van een aanlegsteiger in haar viswateren, maar onder druk werd gezet door haar broers en zussen om geld van het bedrijf te accepteren. ‘We hebben nog niet eens vastgesteld wat de mentale gevolgen zijn van deze verdeling in de gemeenschap, hoeveel stress het veroorzaakt,’ voegt ze toe.
Hoewel deze sociale uitdagingen ook vissers en boeren treffen, zijn ze bijzonder schrijnend in oorspronkelijke bewoners. Mayo-Anda legt uit dat de Indigenous Peoples Rights Act (IPRA) deze groepen de mogelijkheid biedt om hun rechten te verdedigen. Maar oorspronkelijke bewoners behoren vaak tot de meest gemarginaliseerde en armste gemeenschappen, en lokale leiders voelen zich aangetrokken tot de beloften van ontwikkeling die mijnbouwbedrijven doen. De spanningen zijn in de moeilijke jaren na de COVID-19-pandemie alleen maar verder toegenomen. Deze ontwikkelingen ondermijnen traditionele bestuursstructuren en bedreigen de rechten van oorspronkelijke bewoners, omdat kortetermijnwinsten de voorkeur krijgen boven langetermijnwaarden zoals culturele identiteit en milieubehoud.
Nikkel speelt een belangrijke rol in de overgang van fossiele brandstoffen naar schone energie. Deze transitie mag echter niet ten koste gaan van rechtvaardigheid. ‘Het woord ‘rechtvaardigheid’ is hier essentieel. Wanneer we spreken over een “rechtvaardige energietransitie”, wat bedoelen we daar dan echt mee?’ zegt Mayo Anda. ‘De rechten van de mensen die door deze transitie worden getroffen, moeten worden erkend en beschermd.’ Ze benadrukt dat de waarde van bossen, die van vitaal belang zijn voor zowel klimaatadaptatie en -mitigatie als voor het behoud van biodiversiteit, vaak niet wordt erkend in het debat over de energietransitie. ‘Bossen zijn essentieel om klimaatverandering tegen te gaan, maar hun waarde wordt niet meegenomen in discussies over de energietransitie.’ Wereldwijd bevindt zich meer dan de helft van de mineralen en metalen die nodig zijn voor de energietransitie op of nabij de gronden van oorspronkelijke bewoners en boerengemeenschappen,[1]Owen, J. R., Kemp, D., Lechner, A. M., Harris, J., Zhang, R., & Lèbre, É. (2023). Energy transition minerals and their intersection with land-connected peoples. Nature Sustainability, 6(2), … Continue reading twee groepen die diep verbonden zijn met het land en de natuur. Hun recht op overleg en vrije, voorafgaande en geïnformeerde toestemming is vastgelegd in VN-verklaringen.
Mayo Anda spreekt namens de gemeenschappen in Palawan die lijden onder de gevolgen van nikkelmijnbouw, waaronder oorspronkelijke bewoners, boeren, vissers, vrouwen, ouderen en maatschappelijke organisaties die deel uitmaken van de Save Palawan Movement, wanneer ze zegt: ‘Ik wil bij de Europese gemeenschappen benadrukken dat deze zogenaamde groene energietransitie aanzienlijke gevolgen heeft voor de natuur en (inheemse) gemeenschappen en andere lokale gemeenschappen in andere landen. Het is essentieel dat een participatief, transparant en verantwoordelijk proces wordt gevolgd. Daarnaast moeten overheden en consumenten streven naar minder energiegebruik en circulaire oplossingen bevorderen, zodat de afhankelijkheid van primaire grondstofwinning wordt verminderd.’
‘Voordat de nikkelmijnbouw in zo’n prachtig land wordt geïntensiveerd, moeten de nodige milieustudies worden uitgevoerd en moeten gemeenschappen goed worden geraadpleegd.’
- Grizelda Mayo Anda, ELAC
‘Wij moeten ervoor zorgen dat mijnbouwlanden, vooral hele biodiverse landen zoals de Filipijnen, niet verder worden verwoest door nikkelmijnbouw,’ zegt Mayo-Anda. ‘Met de zeventien mega-diversiteitslanden, waaronder de Filipijnen, die 70 procent van ’s werelds flora en fauna herbergen, is het van cruciaal belang hun ecologische waarde te behouden.’
De activiste pleit voor toepassing van het preventiebeginsel: ‘Voordat de nikkelmijnbouw in zo’n prachtig land wordt geïntensiveerd, moeten de nodige milieustudies worden uitgevoerd en moeten gemeenschappen goed worden geraadpleegd. Ik denk zeker dat de energietransitie noodzakelijk is, maar het woord “rechtvaardig” is heel, heel belangrijk.’
IUCN NL werkt met maatschappelijke organisaties die streven naar milieurechtvaardigheid in Palawan. Samen met Filipijnse partners zoals ELAC, het Institute for the Development of Educational and Ecological Alternatives (IDEAS) en het Non-Timber Forest Products Exchange Programme (NTFP-EP), ondersteunen we oorspronkelijke bewoners zodat ze hun land beter kunnen beschermen, biodiversiteit kunnen behouden en duurzame vormen levensonderhoud worden gewaarborgd.
Deze activiteiten zijn, onder andere:
Daarnaast biedt de voortdurende steun van IUCN NL onder de programma’s van de Green Livelihoods Alliance en Bottom Line! noodfondsen aan gemeenschappen en milieu- en mensenrechtenverdedigers in hun strijd tegen de uitbreiding van destructieve mijnbouwactiviteiten. In samenwerking met de VBDO (Dutch Investors for Climate and Development) oefenen we druk uit op Nederlandse investeerders die gelieerd zijn aan de Sumitomo/Rio Tuba Nickel Mine. Dit mijnbouwbedrijf is van plan haar activiteiten uit te breiden naar primaire regenwoudgebieden in Mt. Bulanjao, een gebied met een hoge conservatiewaarde dat erkend zou moeten worden als een belangrijke biodiversiteitszone (Key Biodiversity Area).
↑1 | Owen, J. R., Kemp, D., Lechner, A. M., Harris, J., Zhang, R., & Lèbre, É. (2023). Energy transition minerals and their intersection with land-connected peoples. Nature Sustainability, 6(2), 203-211. |
---|