Nationale grondstoffenstrategie kan impact op mens en natuur verder verkleinen

Op donderdag 29 juni bespreekt de vaste Tweede Kamercommissie voor Economische Zaken en Klimaat de Nationale Grondstoffenstrategie, waarmee het kabinet wil inzetten op voldoende beschikbaarheid van kritieke mineralen en metalen, circulariteit, het vinden van minder schaarse alternatieven en verkleinen van de impact op mens en milieu. IUCN NL doet in aanloop naar dit debat een aantal aanbevelingen voor verdere aanscherping van de strategie op het gebied van natuur en mensenrechten.

Headerfoto: Nikkelmijnbouw op Sulawesi © Galen Priest / AlTo

De mijnbouw die gepleegd wordt om te voldoen aan de enorm toegenomen vraag naar grondstoffen zoals nikkel, koper en bauxiet (voor aluminium) voor de energietransitie en andere toepassingen resulteert in steeds grotere ontbossing en in vernietiging van andere ecosystemen zoals wetlands en biodiversiteit die op hun beurt cruciaal zijn om de klimaat, water- en biodiversiteitscrisis het hoofd te bieden.

Nikkelmijnbouw zorgt voor ontbossing en vervuiling

In ons werk met partners en lokale en inheemse gemeenschappen in zuidelijke landen worden we al jaren geconfronteerd met de grote ecologische en sociale impact van mijnbouw. Een actueel voorbeeld is de nikkelmijnbouw in Sulawesi in Indonesië, waar de problematiek duidelijk zichtbaar is. Om te voorzien in de enorm toegenomen vraag naar nikkel voor de batterijen van elektrische voertuigen (EV’s) en voor de opslag van hernieuwbare energie, vindt grootschalige ontbossing en vervuiling plaats waardoor naast de lokale watervoorziening benedenstrooms ook visgronden aan de kust worden aangetast.

Mensenrechten in het gedrang

De mijnbouw gaat vaak gepaard met mensenrechtenschendingen: gedwongen verhuizing van de lokale bevolking, bijbehorende intimidatie, aantasting van de positie van vrouwen en geweld tegen lokale natuur- of mensenrechtenbeschermers. De schaal waarop dit speelt dreigt alleen maar toe te nemen als gevolg van de ongebreidelde toename in mijnbouw(concessies) voor de winning van metalen en mineralen voor de productie van batterijen, zonnepanelen en windturbines voor de energietransitie.

Aanbevelingen Nationale Grondstoffenstrategie

Wij doen de volgende aanbevelingen voor de Nationale Grondstoffenstrategie:

1. Voeg ambitieuze doelen en toezeggingen toe

Hoewel de analyse in de strategie een goed beeld van de situatie en de verschillende factoren geeft, ontbreken ambitieuze doelen en toezeggingen om te voorkomen dat de stijgende vraag naar grondstoffen de doelen voor klimaat, water en biodiversiteit ondermijnen. 

2. Zorg voor beleidscoherentie

Leg duidelijker de link tussen (beleid op) grondstoffen en de beleidsdoelen op ontbossing, klimaat, biodiversiteit en water. De groeiende vraag naar grondstoffen mag ook geen negatieve impact hebben op de internationale beleidsdoelen als omschreven in het Klimaatverdrag en het Global Biodiversity Framework die Nederland heeft onderschreven.

Let ook op incoherentie op EU niveau – er zijn in Europees verband op dit moment geen waarborgen afgesproken om te zorgen dat de winning van metalen en mineralen voor de energietransitie, defensie en andere toepassingen niet leidt tot (grootschalige) ontbossing of vernietiging van andere ecosystemen, direct of indirect.

3. Zet ook in op levendsuurverlenging en vermindering van energieverbruik

Vorm een visie op de (on)wenselijkheid het huidige energieverbruik één op één voort te zetten. Bij gelijkblijvend energiegebruik, ook wanneer dat steeds meer uit duurzame bronnen zal komen, zal de explosieve toename van het gebruik van metalen en mineralen voor de energietransitie leiden tot ecologische verwoesting in winningsgebieden.

Het is goed dat het kabinet serieus inzet op recycling en circulariteit. Hiervoor moet worden ingezet op concrete beleidsdoelen ten aanzien van circulair design. Zo is recycling van nikkel uit roestvrij staal nu goed mogelijk maar is dit bij EV-batterijen nog niet het geval.

4. Zorg voor transparantie en randvoorwaarden

De strategie zou het belang van volledige transparantie in de hele keten en de noodzaak van no-go-zones voor mijnbouw moeten erkennen en daar ook concrete maatregelen voor moeten formuleren. Tegengaan van ontbossing en ecosysteemvernietiging, respecteren van lokale landrechten, volgen van de principes van free, prior and informed consent (FPIC) en het recht op een veilige, schone, gezonde en duurzame omgeving zijn daarbij cruciale elementen. Terwijl meer dan de helft (54%) van alle mineralen voor de energietransitie zich op grondgebied van inheemse volken bevinden, worden zij niet expliciet benoemd in de strategie.

De mijnbouwsector wordt regelmatig gelinkt aan intimidatie, vervolging, en het verdwijnen en vermoorden van (vrouwelijke)natuur-en mensenrechtenbeschermers. Daar moet in de strategie aandacht voor zijn en er moeten waarborgen tegen worden ingebouwd.

Daar waar mijnbouw plaatsvindt, zou deze moeten voldoen aan de hoogst mogelijke internationale standaarden, zoals die van het ambitieuze Initiative for Responsible Mining Assurance (IRMA standaard).

Verantwoorde mijnbouw

Mede vanwege de wereldwijde energietransitie, belangrijk vanuit klimaatoogpunt, neemt de vraag naar metalen en mineralen almaar toe. Met het programma Bottom Line! zet IUCN NL zich in voor verantwoord beheer van grondstoffen om verlies van biodiversiteit en ecosystemen tot een minimum te beperken en tot een verantwoorde energietransitie te komen. Met het programma Forests for a Just Future dragen we bij aan meer duurzaam en inclusief beheer van tropische bossen, op een manier die bijdraagt aan klimaatmitigatie- en adaptatie, mensenrechten en het behoud van levensonderhoud van lokale gemeenschappen.