Blue carbon credits: een innovatieve manier om het herstel van mangrovebossen te financieren

Mangrovebossen zijn cruciale ecosystemen die kwetsbare kusten beschermen, bestaansmiddelen bieden aan lokale gemeenschappen en een rijkdom aan biodiversiteit herbergen. Uit een wereldwijde beoordeling van de IUCN blijkt echter dat meer dan de helft van de mangrove-ecosystemen in de wereld momenteel ernstig wordt bedreigd. Dit verlies is nog zorgwekkender omdat mangroven grote hoeveelheden koolstof opvangen en opslaan. Er is dan ook een groeiende belangstelling voor de bescherming en het herstel van deze vitale ecosystemen, die gedeeltelijk kunnen worden gefinancierd met blue carbon credits. Programma’s gericht op blue carbon credits kunnen het herstel en de bescherming van mangrovebossen ondersteunen, bijdragen aan het inperken van klimaatverandering en financiële middelen genereren om deze nature-based solution op te schalen. 

Kopfoto: Mangroveboom © Daniel Aboki  

Waarom is het beschermen van mangrovebossen belangrijk?

Mangroven zijn breedbladige bomen die gedijen in zout water. Hun ondergedompelde wortels vormen een beschermd toevluchtsoord voor talloze en vaak unieke en zeldzame dier- en plantensoorten, terwijl de boomkroon van de mangroven vogels en insecten de mogelijkheid biedt om te nestelen en voedsel te zoeken. Meer dan 1500 soorten zijn voor hun voedsel of als broedplaats afhankelijk van mangrovebossen en 15% van deze soorten wordt met uitsterven bedreigd. ^[1]UNEP. (2023). Decades of mangrove forest change: what does it mean for nature, people and the climate?   

Kustecosystemen, zoals mangrovebossen, kwelders en zeegrasvelden, ondersteunen niet alleen de biodiversiteit, maar dienen ook als natuurlijke bescherming tegen stormen, stijgende zeespiegel en kusterosie. Ze verbeteren ook de waterkwaliteit door voedingsstoffen en sediment te filteren en verbeteren het levensonderhoud van lokale gemeenschappen waarvan de voedselzekerheid afhankelijk is van de rijke visgronden. ^[2]UNEP. (2023). An inside look at the beauty and benefits of mangroves  

Mangrovebossen spelen een cruciale rol in klimaatmitigatie door grote hoeveelheden koolstof op te nemen en deze voor lange tijd op te slaan in hun bomen, wortels en bodems. Tegelijkertijd helpen ze gemeenschappen zich aan te passen aan de onvermijdelijke gevolgen van klimaatverandering. Ze zijn van vitaal belang voor de economische welvaart en het welzijn van kustgemeenschappen wereldwijd. Daarom is het herstel en de bescherming van deze ecosystemen nu belangrijker dan ooit. 

‘Door kustecosystemen te beschermen en te herstellen, draagt IUCN NL niet alleen bij aan het inperken van de klimaatverandering, maar ook aan de veerkracht van lokale gemeenschappen en het behoud van vitale habitats.’

• Jan Willem den Besten, senior expert conservation finance 

Wat is blue carbon? 

Een opmerkelijk kenmerk van mangrovebossen is hun vermogen om enorme hoeveelheden koolstof op te slaan. Net als bossen op het land nemen mangroves tijdens hun groei CO₂ uit de atmosfeer op. Kustecosystemen slaan echter nog meer koolstof op in hun sediment, waardoor ze zelfs tropische bossen overtreffen in hun koolstofopslagcapaciteit.^[3]NOAA Climate.gov. (2022). Understanding blue carbon Hoewel ze slechts 2% van het aardoppervlak beslaan, zijn kustecosystemen goed voor 50% van de wereldwijde koolstofopslag. ^[4]IUCN. (2009). The Management of Natural Coastal Carbon Sinks 

Het heeft verschillende oorzaken dat kustecosystemen veel meer koolstof opslaan:  

• Snellere opbouw van biomassa: planten in kustgebieden groeien sneller en kunnen daardoor meer organisch materiaal opslaan.
• Kustecosystemen bevinden zich in gebieden waar veel sediment wordt afgezet.
• De bodem bevat vaak weinig zuurstof, waardoor organisch materiaal langzaam wordt afgebroken (en er dus ook langzamer CO₂ vrijkomt).
• De wortels van mangroven en zeegrasvelden stabiliseren de bodem, waardoor organisch materiaal niet snel wordt weggespoeld of vrijkomt.

Al met al maakt de combinatie van snelle opname van koolstof, sedimentbedekking, zuurstofarme bodems en stabiele opslag kustecosystemen zo efficiënt in het opslaan van koolstof. ^[5]NOAA Climate.gov. (2022). Understanding blue carbon Deze koolstof die wordt opgeslagen in mangroven, zeegrasvelden en zoutmoerassen staat bekend als blue carbon. Het beschermen en herstellen van deze habitats wordt daarom beschouwd als een nature-based solution om klimaatverandering tegen te gaan, omdat het koolstof opvangt die anders in de atmosfeer zou blijven en zou bijdragen aan de opwarming van de aarde. 

Blue carbon als ecosysteemdiensten 

Blue carbon heeft een groot potentieel voor het vastleggen van CO₂ uit de atmosfeer en dat is niet onopgemerkt gebleven. De koolstofafzettingen aan de kust kunnen worden gezien als een belangrijke ecosysteemdienst. Maar omdat deze vaak geen formele economische waarde hebben, zijn ze kwetsbaar voor verwaarlozing, overexploitatie en zelfs zinloze vernietiging. Dit besef heeft organisaties die afhankelijk zijn van deze ecosysteemdiensten ertoe aangezet om te zoeken naar manieren om een prijs te kunnen vaststellen voor diensten zoals koolstofopslag.  

Organisaties die bijvoorbeeld na het verminderen van hun CO₂-uitstoot nog steeds een restuitstoot hebben, zijn mogelijk geïnteresseerd het betalen voor deze diensten om een deel van hun eigen CO₂-uitstoot te compenseren. Door te betalen voor de bescherming van deze natuurlijke koolstofopslagplaatsen in de vorm van blue carbon credits helpen ze ervoor te zorgen dat de mangroven niet worden vernietigd. Bovendien kunnen ze ervoor zorgen dat lokale gemeenschappen hun rechten op het gebruik van producten uit de mangroven geformaliseerd krijgen en dat hun traditionele gebruik van deze ecosystemen wordt gerespecteerd, uitgebreid en zelfs gefinancierd. Als deze aanpak goed wordt georganiseerd, kan hij de basis leggen voor herstel. 

Dit is wat Eco-Benin, de partnerorganisatie van IUCN NL in Benin, heeft geïntroduceerd met zijn blue carbon project als onderdeel van het overkoepelende programma dat gericht is op het ondersteunen van het herstel en de bescherming van de mangrovebossen in het Afrikaanse land. Deze lokaal geleide organisatie kan vervolgens carbon credits verkopen voor elke ton CO₂ die dit mangroveproject opvangt en opslaat in de stammen en bodem. Dergelijke credits worden, net als andere credits die worden gegenereerd door het herstel en de bescherming van water- en kustecosystemen, blue carbon credits genoemd. De term carbon credits wordt gebruikt voor koolstof die wordt vastgelegd door projecten die terrestrische natuurlijke ecosystemen zoals bossen, bodems en graslanden herstellen en beschermen. 

Op de natuur gebaseerde klimaatactie 

Voor IUCN NL is dit een van de vele innovatieve manieren om klimaatactie te combineren met bescherming van de biodiversiteit, beheer met gemeenschappen en behoud van kustecosystemen. De afgelopen jaren hebben we samen met Eco-Benin gewerkt aan hun blue carbon project voor het herstel van mangroven in het Bouche du Roy-reservaat, dat onderdeel is van het Mono Biosfeerreservaat. Een haalbaarheidsstudie van het Bouche du Roy-reservaat uit 2023 voorspelde dat het reservaat het potentieel heeft om de komende 30 jaar ongeveer 402.841 ton CO₂-equivalent te certificeren.  

In een door de EU gefinancierd project zet IUCN NL zijn samenwerking voort met Eco-Benin en het kantoor van IUCN voor West- en Centraal-Afrika (IUCN PACO). Het projectgebied is belangrijk voor zowel de lokale bevolking als de natuur. Het Mono Biosfeerreservaat heeft indrukwekkende en diverse ecosystemen, met vruchtbare delta’s, rijke visgronden, mangrovebossen en een rijkdom aan vogelsoorten. Het reservaat is vooral belangrijk voor lokale overwinterende steltlopers en andere watervogels, waarvan er vele jaarlijks in de zomer naar Europa migreren om te broeden en hun jongen groot te brengen.  

Jan Willem den Besten, senior expert conservation finance bij IUCN NL, vertelt over zijn werk voor dit project: ‘Door kustecosystemen te beschermen en te herstellen, draagt IUCN NL niet alleen bij aan het inperken van de klimaatverandering, maar ook aan de veerkracht van lokale gemeenschappen en het behoud van vitale habitats.’ Om ervoor te zorgen dat deze projecten een positieve impact hebben, gelden er strenge regels. ‘We volgen strikte regels, voorschriften en afspraken om projecten te ontwikkelen waarbij lokale gemeenschappen worden betrokken, met speciale aandacht voor rechten. Ze moeten zich houden aan de verplichting om de gemeenschappen in volledige vrijheid en op basis van onpartijdige informatie te laten beslissen of ze al dan niet toestemming geven.’  

In onze blue carbon projecten en andere nature-based solutions passen wij de IUCN standard for Nature-based Solutions toe en moedigen we alle andere projecten aan om dit ook te doen. Het Science Based Targets initiative (SBTi) heeft criteria opgesteld voor bedrijven en organisaties die nature-based solutions willen integreren om  klimaatverandering tegen te gaan. Deze criteria specificeren dat CO₂-compensatie alleen wordt geaccepteerd als een bedrijf of organisatie 1) aantoont dat het geen middel is om emissies te vermijden; 2) zijn emissies vermindert en; 3) alleen restemissies compenseert die onvermijdelijk zijn. ^[6]UNEP & IUCN (2021).Nature-based solutions for climate change mitigation  

Ons werk in Benin 

In het Mono Biosfeerreservaat in Benin werkt IUCN NL samen met de lokale organisatie Eco-Benin en IUCN PACO om gemeenschappen, bedrijven, overheidsinstanties en andere actoren te betrekken bij het langetermijnbeheer en de financiering van het reservaat en het omliggende beschermde mariene gebied, inclusief een blue carbon-component. Andere activiteiten van het project zijn onder meer het ontwikkelen van businesscases, het ondersteunen van bedrijven bij de implementatie van een charter voor maatschappelijk en ecologisch verantwoord ondernemen en het vergroten van de bekendheid van het reservaat en het beschermde mariene gebied.