Toenemende risico’s bedreigen het voortbestaan van wilde Europese bestuivers – IUCN Rode Lijst 

Abu Dhabi, Verenigde Arabische Emiraten, 11 oktober 2025 (IUCN) – Bijna 100 extra wilde bijensoorten in Europa zijn geclassificeerd als bedreigd in een nieuwe beoordeling voor de IUCN Rode Lijst van bedreigde soorten™, waarvan meer dan 20% van de soorten in groepen zoals hommels en zijdebijen nu met uitsterven worden bedreigd. Uit nieuwe beoordelingen van de IUCN Rode Lijst blijkt ook dat het aantal Europese vlindersoorten die bedreigd zijn de afgelopen tien jaar met maar liefst 76% is toegenomen. 

Headerfoto: Colletes fodiens © EL GRITCHE

De nieuwste beoordelingen op Europees niveau voor de Rode Lijst van de IUCN, gefinancierd door de Europese Commissie, beoordelen voor het eerst sinds het begin en midden van de jaren 2010 de beschermingsstatus van een groot aantal soortgroepen: bijen, vlinders, zoogdieren, amfibieën, reptielen, zoetwatervissen en weekdieren, saproxylische (van hout afhankelijke) kevers, libellen en waterjuffers. 

‘Naast hun schoonheid en culturele betekenis zijn bestuivers zoals bijen en vlinders van levensbelang voor onze gezondheid, onze voedselsystemen en onze economieën: ze zorgen voor het fruit, de groenten en de zaden die ons voeden. Vier op de vijf gewassen en wilde bloemsoorten in de EU zijn zelfs afhankelijk van bestuiving door insecten. De laatste Europese Rode Lijst-beoordelingen brengen ernstige uitdagingen aan het licht, met toenemende bedreigingen voor vlinders en cruciale wilde bijensoorten. Maar deze kennis is ook krachtig: door de druk op soorten te benadrukken, helpt de Rode Lijst ons ook om de weg vooruit te uitstippelen. Ze levert de gegevens die nodig zijn om dringende beschermingsmaatregelen te nemen, herstelinspanningen te sturen en Europese landen te ondersteunen bij het behalen van de doelstellingen van Global Biodiversity Framework. Hoewel de uitdagingen reëel zijn, werpt dit werk licht op de oplossingen – en helpt het ons een bloeiende toekomst voor mens en natuur veilig te stellen’, aldus dr. Grethel Aguilar, directeur-generaal van de IUCN.   

‘Uit de nieuwe beoordeling blijkt dat de status van Europese wilde bijen, vlinders en andere bestuivers ernstig is. Zij vormen de basis voor onze voedselsystemen, onze ecosystemen en onze samenlevingen. Er is dringend collectieve actie nodig om deze bedreiging aan te pakken. Samen met de lidstaten heeft de Europese Commissie een EU-breed monitoringsysteem voor bestuivers opgezet op basis van de EU-verordening inzake natuurherstel, dat zal helpen om onze vooruitgang te volgen. Nu moeten we ons concentreren op de uitvoering en de samenwerking met de lidstaten om onze bestuivers te beschermen,’ aldus Jessika Roswall, EU-commissaris voor Milieu, Waterbestendigheid en een Concurrerende Circulaire Economie. 

Toenemende bedreigingen voor wilde bijen, hommels en vlinders 

Naar schatting 10% van de wilde bijen in Europa (ten minste 172 van de 1.928 beoordeelde soorten) wordt met uitsterven bedreigd. In 2014 waren dat nog 77 bedreigde soorten. Destijds was er niet genoeg data om 57% van de wilde bijensoorten te beoordelen, een percentage dat in de nieuwe beoordeling is teruggebracht tot 14% – waarmee dit de meest uitgebreide evaluatie van de status van Europese wilde bijen tot nu toe is. 

Intensieve landbouw, vervuiling en stijgende temperaturen vormen de grootste bedreigingen 

Habitatverlies blijft de grootste bedreiging voor Europese wilde bijen en vlinders, maar treft nu een groter aantal soorten. Europese bestuivers zijn grotendeels afhankelijk van traditionele landelijke landschappen, met name bloemrijke weiden die zijn ontstaan door niet-intensief beheer. De intensivering van de land- en bosbouw, in combinatie met het braakleggen van land in minder productieve zones, draagt bij aan de achteruitgang en versnippering van habitats die cruciaal zijn voor het voortbestaan van bestuivers. Stikstofdepositie door meststoffen en grootschalig gebruik van pesticiden, waaronder herbiciden die de bloemendiversiteit verminderen, hebben een negatieve invloed op veel bestuivers, zoals de composietglansbij (Dufourea minuta), een ooit wijdverspreide bijensoort die nu bijna volledig is verdwenen uit de vlakten van Midden-Europa en als bedreigd is geclassificeerd. 

Deze problemen worden verder verergerd door klimaatverandering, wat gevolgen heeft voor 52% van de bedreigde vlindersoorten – ongeveer twee keer zoveel als in het vorige rapport. Langdurige hitteperiodes, droogtes en bosbranden verslechteren in toenemende mate de habitats van vlinders in Zuid-Europa en tasten gevoelige veen- en toendrahabitats in de Alpen en boreale zones aan. Verschillende soorten, zoals de ernstig bedreigde Nevada heremiet (Pseudochazara williamsi), die nu beperkt is tot enkele bergketens in Zuidoost-Spanje, hebben te lijden onder een combinatie van habitatverlies en klimaatverandering. De effecten van warmere temperaturen op bijen zijn gemengd. Terwijl hommels en andere aan koude aangepaste soortgroepen negatief worden beïnvloed, profiteren andere soorten, zoals houtbijen, van warmere temperaturen, die hun ontwikkeling en voortplanting versnellen.  

Dr. Denis Michez, professor aan de Universiteit van Bergen en hoofdcoördinator van de Europese beoordeling van wilde bijen, zegt: ‘Tot 90% van de bloeiende planten in Europa is afhankelijk van bestuiving door dieren, met name bijen, die zeer divers zijn in aantal en verscheidenheid aan soorten. Helaas nemen de populaties van wilde bijen drastisch af en kunnen ze niet gemakkelijk worden vervangen door gekweekte kolonies, die minder dan 1% van de bestaande soorten uitmaken en worden geselecteerd op hun vermogen om honing te produceren of gewassen te bestuiven. Als wilde bijen verdwijnen, lopen ook veel wilde planten gevaar, waarvan bloemrijke weiden en prachtige orchideeënsoorten slechts enkele voorbeelden zijn.’ 

Dr. Martin Warren, voormalig CEO van Butterfly Conservation en een van de hoofdcoördinatoren van de Europese vlinderbeoordeling, zegt: ‘Veel Europese vlinders worden bedreigd door veranderingen in hun leefgebied als gevolg van stijgende temperaturen. Door ervoor te zorgen dat hun leefgebieden zo goed mogelijk worden beheerd en dat de populaties groot en robuust zijn, maken ze echter een kans. Andere soorten kunnen van uitsterven worden gered door bosbranden te voorkomen, die leefgebieden voor jaren kunnen vernietigen.’ 

De publicatie van de beoordelingen van bijen en vlinders volgt op de eerste Europese beoordeling van zweefvliegen, een andere cruciale groep bestuivers. Deze beoordeling, die in 2022 werd gepubliceerd, bracht aan het licht dat 37% van alle zweefvliegsoorten in Europa met uitsterven wordt bedreigd. 

Samen leveren deze beoordelingen van de Rode Lijst van de IUCN een essentiële bijdrage aan de kennisbasis die ten grondslag ligt aan de uitvoering van de New Deal voor bestuivers van de EU. Het is vooral belangrijk voor het volgen van de voortgang van de doelstellingen voor bestuivers in het kader van de verordening inzake natuurherstel.