libelle op tak

IUCN Rode Lijst: libellen bedreigd nu wetlands over de hele wereld verdwijnen

De vernietiging van wetlands is de oorzaak van de wereldwijde achteruitgang van libellen, zo blijkt uit de eerste wereldwijde beoordeling van deze soorten in de vandaag ge-update IUCN Rode Lijst van Bedreigde Soorten. Hun achteruitgang is symptomatisch voor het grootschalige verlies van moerassen en vrij stromende rivieren waarin zij zich voortplanten, voornamelijk als gevolg van niet-duurzame landbouw en verstedelijking.

Headerfoto: Africocypha varicolor yellow door André Günther

Met de update van vandaag is het aantal met uitsterven bedreigde soorten op de Rode Lijst voor het eerst boven de 40.000 gekomen. De Rode Lijst van de IUCN telt nu 142.577 soorten waarvan er 40.084 met uitsterven worden bedreigd.

‘Het wereldwijde verlies aan libellen bevestigt de noodzaak om wetlands en de biodiversiteit die zij herbergen te beschermen. Wereldwijd verdwijnen deze ecosystemen drie keer sneller dan bossen’, aldus Dr. Bruno Oberle, Director General van de IUCN. ‘Moerassen en andere wetlands lijken misschien onproductief en nutteloos voor de mens, maar ze leveren ons essentiële diensten. Ze slaan koolstof op, leveren ons schoon water en voedsel, beschermen ons tegen overstromingen, en ze zijn het leefgebied voor één op de tien diersoorten wereldwijd.’

Uit de assessment van libellen en waterjuffers blijkt dat 16% van de 6.016 soorten met uitsterven wordt bedreigd, omdat hun broedplaatsen in zoet water steeds verder achteruitgaan. In Zuid- en Zuidoost-Azië wordt meer dan een kwart van alle soorten bedreigd, vooral door het vernietigen van wetlands en regenwouden om plaats te maken voor gewassen zoals palmolie. In Midden- en Zuid-Amerika is de belangrijkste oorzaak van de achteruitgang van libellen het kappen van bossen voor woningbouw en commerciële bouw. Pesticiden, andere verontreinigende stoffen en klimaatverandering zijn overal ter wereld groeiende bedreigingen voor soorten. Dit zijn ook de grootste bedreigingen voor libellen in Noord-Amerika en Europa.

‘Libellen zijn zeer gevoelige indicatoren voor de toestand van zoetwaterecosystemen, en deze eerste wereldwijde beoordeling laat eindelijk de omvang van hun achteruitgang zien. Het biedt ook een belangrijke basis om het effect van beschermingsmaatregelen te meten’, aldus Dr Viola Clausnitzer, medevoorzitter van de IUCN SSC Dragonfly Specialist Group. ‘Om deze prachtige insecten in stand te houden, is het van cruciaal belang dat regeringen, landbouw en industrie bij ontwikkelingsprojecten rekening houden met de bescherming van wetland-ecosystemen, bijvoorbeeld door belangrijke leefgebieden te beschermen en ruimte te maken voor stedelijke wetlands.’

Pyrenese desman nu een bedreigde soort

De Pyrenese desman (Galemys pyrenaicus), een semi-aquatisch zoogdier dat alleen voorkomt in rivieren in Andorra, Frankrijk, Portugal en Spanje, is van Kwetsbaar naar Bedreigd gegaan. Dit opmerkelijke dier is verwant aan mollen en heeft een lange, gevoelige neus en grote poten met zwemvliezen. Hij behoort tot de laatste van zijn evolutionaire lijn; een van de slechts twee overgebleven desman-soorten in de wereld. De populatie van de Pyreneese desman is sinds 2011 in zijn hele verspreidingsgebied met maar liefst 50% afgenomen, grotendeels als gevolg van menselijke invloeden op zijn leefgebieden. Verstoring van het debiet van rivieren en verlaging van het waterpeil door de bouw van centrales, dammen en reservoirs voor waterkracht en waterwinning voor de landbouw maken grote gebieden ongeschikt voor de desman. Ook zorgen deze factoren ervoor dat populaties worden geïsoleerd en dat er aanzienlijk minder prooien en schuilplaatsen zijn voor de desman. Invasieve uitheemse soorten, illegale visserij die gebruik maakt van gif, netten en explosieven, toenemende droogte als gevolg van de klimaatverandering, afgraving van rivierbeddingen en oevers en watervervuiling bedreigen de desman verder. De instandhouding en het herstel van de natuurlijke loop van rivieren en omringende vegetatie, de bestrijding van invasieve uitheemse soorten en de aanpak van de klimaatverandering zijn essentieel voor het herstel van deze soort.

Pyrenean Desman by Dr Lorenzo Quaglietta

Meer weten?

Henk Simons
Henk Simons was tot 2022 werkzaam bij IUCN NL en is nu freelance adviseur biodiversiteit