Gerecycled maar niet verantwoord: risico’s voor gerecycled goud uit het Amazonegebied

Recyclen heeft potentie om de internationale goud-waardeketen duurzamer te maken, maar zwakke punten in de sector kunnen de bescherming van het milieu en sociale rechtvaardigheid ondermijnen. Terwijl het 2025 OECD Forum on Responsible Mineral Supply Chains deze week de aandacht vestigde op wereldwijde waardeketens van mineralen, wijst IUCN NL op twee belangrijke risico’s voor het gerecyclede goud uit het Amazonegebied: een onduidelijke definitie en ontoereikende traceerbaarheid.

Headerfoto: Goudwinning in Madre de Dios, Peru © Tom Laffay / IUCN NL

De noodzaak om gerecycled goud te bespreken

Er wordt veel gesproken over de recycling van mineralen als een belangrijke schakel in verantwoorde waardeketens.^[1]CCSI Columbia. (2023). Circularity in mineral and renewable value chains: Overview of Technology, Policy, and Finance Aspects and OECD. Making critical minerals work for sustainable growth and … Continue reading Hoewel het recyclen van mineralen van vitaal belang is, kan het gebruik van de term “gerecycled” soms praktijken verbergen die milieuvernietiging, biodiversiteitsverlies en sociale onrechtvaardigheid in stand houden in regio’s zoals het Amazoneregenwoud. IUCN NL heeft een onderzoek laten uitvoeren naar gerecycled goud afkomstig uit de Peruaanse en Colombiaanse Amazone. Momenteel beslaat gerecycled goud ongeveer 61% van de wereldwijde goudmarkt,^[2]LBMA. (2023). Sustainability and Responsible Sourcing Report 2023wat deze studie actueel en relevant maakt. Grote hoeveelheden gerecycled goud circuleren door internationale toeleveringsketens, maar transparantie en traceerbaarheid hebben de afgelopen tien jaar weinig vooruitgang geboekt.^[3]ARM. (2023). 20 NGOs Call on the EU to Step Up Its Enforcement and Adopt New Measures Tegelijkertijd laten verschillende onderzoeken zien dat illegaal goud vaak vermomd als gerecycled goud de formele keten binnenkomt.^[4]Profundo. (2023). Gold supply chain From Brazil to the world and Global Witness. (2014). Revealed: Why Dubai’s first conflict gold audit never saw the light of day These concerns are driven by growing global demand for gold as a crisis-proof investment.^[5]Pulitzer Center. (2024). On the Trail of Gold

Een misleidende definitie van gerecycled goud creëert een risico voor greenwashing en het witwassen van illegaal goud.

Milieuschade en sociale onrechtvaardigheid

IUCN NL wijst op twee belangrijke risico’s voor gerecycled goud uit het Amazonegebied die mogelijk milieuvernietiging en sociale onrechtvaardigheid in de hand werken: een onduidelijke definitie en ontoereikende traceerbaarheid. Zonder een duidelijke definitie en robuuste traceerbaarheidssystemen kunnen schadelijke milieu- en sociale praktijken met betrekking tot gerecycled goud voort blijven duren.

Onduidelijke definitie van gerecycled goud

Een misleidende definitie van gerecycled goud creëert een risico voor greenwashing en het witwassen van illegaal goud. Volgens de huidige normen kan goud onterecht worden bestempeld als “gerecycled” als het na de eerste raffinage één keer is getransformeerd –  ook als het illegaal en recent is gemijnd.^[6]Pulitzer Center. (2025). Investigating How Illegal Gold Gets Into the Legitimate Supply Chain Dit betekent dat nieuw gewonnen goud snel opnieuw kan worden verwerkt en op de markt kan worden gebracht als “gerecycled” zonder eerder in de handen van een consument te zijn geweest.

De onduidelijke definitie van gerecycled goud kan consumenten en kopers misleiden en hen doen geloven dat het goud dat ze kopen milieuvriendelijker en ethisch verantwoord is, terwijl het mogelijk nog steeds in verband kan worden gebracht met ontbossing, criminele activiteiten en uitbreiding van de mijnbouw in ecologisch kwetsbare hotspots voor biodiversiteit, zoals het Amazoneregenwoud. Desondanks wordt de definitie algemeen geaccepteerd door de belangrijkste actoren in de goud-waardeketen. Nauwkeurigere termen zoals “opnieuw geraffineerd” of “herbewerkt” zouden de huidige marktpraktijken beter weerspiegelen en misleidende duurzaamheidsclaims vermijden.

Ontoereikende traceerbaarheid van goud

Het tweede grote risico voor gerecycled goud is de zwakke traceerbaarheid van de sector. Dit komt voort uit verschillende onderling verbonden factoren. Ten eerste beweegt goud zich door een zeer complex en gefragmenteerd netwerk van actoren, waaronder mijnwerkers, tussenpersonen, handelscentra, raffinaderijen en banken, op zowel formele als informele markten. In elk stadium is effectieve traceerbaarheid afhankelijk van transparante en nauwkeurige registratie, die vaak inconsistent of geheel afwezig is.^[7]ARM.(2023). 20 NGOs Call on the EU to Step Up Its Enforcement and Adopt New Measures

Als gevolg daarvan blijft de werkelijke herkomst van goud vaak onduidelijk, en het gebrek aan transparantie maakt het nog moeilijker om de goudstroom te traceren. Bovendien wordt de rapportage over risicovolle leveranciers en transacties vaak slecht uitgevoerd of niet gehandhaafd.^[8]Global Witness. (2021). How gold trade data could be better used for due diligence and SWISSAID. (2024). On the trail of African gold: Quantifying production and trade to combat illicit flow Samen zorgen deze factoren ervoor dat goud uitzonderlijk moeilijk te traceren is; dit gebrek aan toezicht creëert mogelijkheden om goud te gebruiken voor illegale activiteiten.

De traceerbaarheid in de goudketen is gestagneerd, ondanks toenemend bewijs van illegale goudstromen en milieuschade.

Het is tijd voor verantwoording

Een misleidende definitie van gerecycled goud blijft greenwashing en het witwassen van recent gedolven en illegaal goud mogelijk maken. Machtige belangen in de goud-waardeketen spelen een instrumentele rol in de instandhouding van deze status quo. Daarom is er dringend behoefte aan een coherente en afdwingbare definitie van gerecycled goud die opnieuw bewerkt goud van onbekende of schadelijke oorsprong uitsluit.

De traceerbaarheid in de goudketen is gestagneerd, ondanks toenemend bewijs van illegale goudstromen en milieuschade. Gecoördineerde actie om het toezicht te verbeteren en de gaten waardoor illegaal goud op de formele markten terechtkomt als gerecycled goud te dichten is essentieel. Inspanningen om de traceerbaarheid en verantwoordingsplicht te verbeteren moeten gebaseerd zijn op principes van milieu- en sociale rechtvaardigheid. Beleid en definities voor duurzamere goudproductieketens moeten structurele ongelijkheden en machtsonevenwichtigheden erkennen zodat mensen in kwetsbare posities, zoals informele of kleinschalige gouddelvers, niet verder worden uitgesloten of gecriminaliseerd in naam van hervormingen.^[9]Ojo Publico. Dirty Gold Routes: a decade of illegal mining and laundering

Boscriminaliteit bestrijden in het Colombiaanse Amazonegebied

Om het Colombiaanse Amazonegebied te beschermen draagt IUCN NL bij aan het beëindigen van boscriminaliteit en het verbeteren van de territoriale rechten van de oorspronkelijke bevolking en lokale gemeenschappen. We doen dit samen met Fundacion para la Conservación y Desarrollo Sostenible (FCDS), Ambiente y Sociedad en Mongabay, gesteund door het Norwegian Agency for Development Corporation (NORAD). Deze mensen zijn namelijk de beste beschermers van het bos.

• Lees meer over Blik op de Amazone

Ondersteunen van milieu- en mensenrechtenbeschermers in Peru

Elke week worden er mensen vermoord omdat ze opkomen voor de natuur en mensenrechten. Vrouwen lopen vaak voorop als het gaat om het verdedigen van milieurechten, terwijl ze meer risico lopen. Met de steun van Agence Française de Développement (AFD) werkt IUCN NL samen met de Sociedad Peruana de Derecho Ambiental (SPDA), Federación Nativa del Río Madre de Dios y Afluentes (FENAMAD) en Comité de Gestión de la Reserva Nacional Tambopata (CDG) om het werk van (vrouwelijke) milieu- en mensenrechtenbeschermers in Madre de Dios, een regio in Peru waar veel goudwinning plaatsvindt, te versterken.

• Lees meer over PIDDA-rechten